Ein á þriðju vaktinni Björgheiður Margrét Helgadóttir skrifar 19. október 2020 11:01 Margir hafa heyrt hugtakið „þriðja vaktin” yfir þá andlegu byrði (e. mental load) sem fylgir því að sinna skipulagi í kringum heimilið. Þessi vinna er ekki jafn áþreifanleg og þessi hefðbundnu störf; mæta í vinnuna, sinna heimilsstörfum, sjá um börnin, fara í búð, o.s.frv. Þar af leiðandi átta sig ekki allir á umfangi þriðju vaktarinnar, og þá síst þeir sem sinna henni, sem eru í langflestum tilvikum konur. Þessi vinna felst meðal annars í því að muna eftir bleika deginum, afmælinu hjá bekkjarfélaganum á laugardaginn og gjöfinni sem þarf að muna að kaupa, að setja í vél strax eftir vinnu svo pollagallarnir nái að þorna fyrir morgundaginn, kvöldmatnum sem þarf að vera klukkan 18 svo börnin nái að læra heima fyrir svefn, tengdó sem koma á sunnudaginn svo það þarf að muna að vera búin að kaupa kaffi. En þessi andlega vinna og þriðja vakt, á þó ekki einungis við hið hefðbundna heimili, og það eru ekki bara mæður og eiginkonur sem finna fyrir henni. Hún leynist nefnilega líka á vinnustöðum, hjá systkinum, hjá kærustupari, í vinahópum, í umönnun aldraðra foreldra og svo mætti lengi telja. Það eru ekki bara afmælisgjafir fyrir barnaafmæli sem þarf að skipuleggja. Ég veit ekki hversu oft ég hef séð vinkonur mínar, systur og kunningjakonur versla gjafir til foreldra, systkina og jafnvel vina kærasta sinna. Í minni fjölskyldu eru það við systurnar sem græjum alltaf jólagjafir, afmælisgjafir og útskriftargjafir. Það sama á við þegar vinahópurinn er að fara í bústað, þá taka stelpurnar að sér að ákveða hvað þarf að kaupa, hvað á að vera í matinn hvern dag, hversu mikið af hverju, hvenær á að fara í búð og hvenær skal leggja af stað. Þarf að taka með tuskur? Rúmföt? Er heitur pottur? Sama má segja um umönnun aldraðra foreldra sem felst oft í heilmiklu skipulagi og utanumhaldi. Oftar en ekki fellur það á konurnar að sjá um bæði sína foreldra sem og tengdaforeldra. Ég þekki starfsmann í færni og heilsumatsnefnd sem sér meðal annars um að hringja í nánustu aðstandendur umsækjanda um hjúkrunarrými, til að afla frekari upplýsinga um aðstæður og hagi viðkomandi. Þegar nánasti aðstandandi er karlkyns, segir hann nánast undantekningarlaust “æj, bíddu, ég ætla að leyfa þér að tala við konuna mína, hún veit miklu meira um þetta en ég”. Eins og það sé stjarneðlisfræði að þekkja aðstæður sinna eigin foreldra. Eins og lesa má geta dæmin um þriðju vaktina verið fjölmörg og tengjast öllum sviðum lífsins. Þessi andlega vinna er lýjandi og það er oft erfitt fyrir konur að útskýra hvernig og hvers vegna hún er svona íþyngjandi. Þeim mun erfiðara er að fá þau, sem ekki sinna henni, til að skilja hversu mikilvægt er að viðkomandi taki hluta af þessari byrði og létti undir. Það þýðir ekki að auka enn frekar á byrði kvenna með því að ætlast til þess að þær sjái um og skipuleggi yfirfærslu ábyrgðarinnar á herðar annarra, heldur þarf að sýna frumkvæði. Skýringin á því að konur sinna þessari vinnu er ekki sú að þeim sé það eðlislægt. Það fæðist engin kona með djúpa þrá til þess að skipuleggja allt sem viðkemur lífi sínu og þeirra sem hún kýs að hafa í kringum sig. Konur eru ekki fæddar í það hlutverk að sjá betur rykið, kunna betur á þvottavélina eða velja betri gjafir. Þessum hlutverkum er troðið í okkur frá barnsaldri, samfélagið segir að mamman eigi að þrífa og elda og pabbinn eigi að horfa á sjónvarpið og laga bílinn. Stelpur eiga að vera penar, leika sér með dúkkur og passa að allt sé í röð og reglu, en strákar mega leika sér með hávært dót, taka það í sundur og dreifa því um allt. Ofurkonan á ekki að þurfa að standa ein á þriðju vaktinni. Þessi samfélagslega pressa á okkur konur, að við séum ofurskipuleggjendur ofan á allt annað er íþyngjandi og óraunhæf. Miklu máli skiptir að konur hlúi að andlegri heilsu og séu meðvitaðar um að þær þurfi ekki að vera allt í öllu. Ég hlakka því til að hlusta á Ofurkonan Þú, viðburð Ungra athafnakvenna og Hugrúnar geðfræðslufélags, á þriðjudaginn. Höfundur situr í stjórn Ungra athafnakvenna (UAK). Greinin er skrifuð til þess að vekja athygli á viðburðinum Ofurkonan þú sem fer fram þriðjudaginn 20.október ásamt því að vera partur af samfélagsmiðlaherferðinni #ofurkona. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Það sem býr í Höllu Hrund Viðar Hreinsson Skoðun Málið á að endurspegla fólkið í landinu Birta Björnsdóttir Skoðun Okkar forseti Þráinn Farestveit Skoðun Garðbæingur á ímyndunarbömmer í Nígeríu Kristín Ólafsdóttir Skoðun Katrín eða Halla Hrund? Reynir Böðvarsson Skoðun Útrýming mannsins á RÚV Vala Hafstað Skoðun Versta kerfi í heimi? Sigurjón Þórðarson Skoðun Ekki hika við að kjósa með hjartanu Rósa Steinunn Solveigar Sturludóttir Skoðun Starfsgetumat gæti kostað líf Svanberg Hreinsson Skoðun Hreyfing og tengsl Jóhanna Stefáns Bjarkardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Fjarheilbrigðisþjónusta Lilja Rannveig Sigurgeirsdóttir skrifar Skoðun Ég Gísli Hvanndal Jakobsson ætla í framboð til Alþingis með Vinstri grænum Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Forsetaframbjóðandi með sömu tölu og Jesú Gunnar Karl Halldórsson skrifar Skoðun Einfaldara fyrirkomulag tilvísana Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Málið á að endurspegla fólkið í landinu Birta Björnsdóttir skrifar Skoðun Hreyfing og tengsl Jóhanna Stefáns Bjarkardóttir skrifar Skoðun Eru byssur meira fullorðins? Oddný G. Harðardóttir skrifar Skoðun Ríkisbáknið fyrir sig Gunnlaugur Stefánsson skrifar Skoðun Hjartastaður – hvaðan ertu? Anna Sigríður Melsteð skrifar Skoðun Er Evrópa að hverfa af kortinu? Guðmundur Einarsson skrifar Skoðun Garðbæingur á ímyndunarbömmer í Nígeríu Kristín Ólafsdóttir skrifar Skoðun Úkraínustríðið, skotvopnakaup Íslands og NATO? Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Okkar forseti Þráinn Farestveit skrifar Skoðun Ekki hika við að kjósa með hjartanu Rósa Steinunn Solveigar Sturludóttir skrifar Skoðun Tíminn er núna, stöðvum hvalveiðar! Hópur andstæðinga hvalveiða skrifar Skoðun Starfsgetumat gæti kostað líf Svanberg Hreinsson skrifar Skoðun Starfsgetumat er kerfisbreytingin - ekki dass af báðu í mixtúru fyrir aumingja! María Pétursdóttir skrifar Skoðun Það sem býr í Höllu Hrund Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Grjótmulningsverksmiðja umfram blómleg tækifæri komandi kynslóða? Ása Berglind Hjálmarsdóttir,Berglind Friðriksdóttir,Böðvar Guðbjörn Jónsson,Guðmundur Oddgeirsson,Gunnsteinn R. Ómarsson,Hrafnhildur Hlín Hjartardóttir,Hrafnhildur Lilja Harðardóttir,Hrönn Guðmundsdóttir,Sigfús Benóný Harðarson skrifar Skoðun Fjórða læknaferðin endurgreidd Líneik Anna Sævarsdóttir skrifar Skoðun Réttlætingar og lygar Ísraels Yousef Tamimi skrifar Skoðun Versta kerfi í heimi? Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Má ég taka þátt … í lífinu? Vilhjálmur Hjálmarsson skrifar Skoðun Með réttlætið að leiðarljósi Bergdís Sigurðardóttir skrifar Skoðun Katrín eða Halla Hrund? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Sterk, rökföst og réttsýn rödd skrifar Skoðun Helga Þórisdóttir - Minn forseti Valdimar Óskarsson skrifar Skoðun Styðjum Katrínu Jakobsdóttur Gerður Ólafsdóttir skrifar Skoðun Hvaðan kemur þessi ótti við tilfinningar? Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Lyf og dáleiðsla Hannes Björnsson skrifar Sjá meira
Margir hafa heyrt hugtakið „þriðja vaktin” yfir þá andlegu byrði (e. mental load) sem fylgir því að sinna skipulagi í kringum heimilið. Þessi vinna er ekki jafn áþreifanleg og þessi hefðbundnu störf; mæta í vinnuna, sinna heimilsstörfum, sjá um börnin, fara í búð, o.s.frv. Þar af leiðandi átta sig ekki allir á umfangi þriðju vaktarinnar, og þá síst þeir sem sinna henni, sem eru í langflestum tilvikum konur. Þessi vinna felst meðal annars í því að muna eftir bleika deginum, afmælinu hjá bekkjarfélaganum á laugardaginn og gjöfinni sem þarf að muna að kaupa, að setja í vél strax eftir vinnu svo pollagallarnir nái að þorna fyrir morgundaginn, kvöldmatnum sem þarf að vera klukkan 18 svo börnin nái að læra heima fyrir svefn, tengdó sem koma á sunnudaginn svo það þarf að muna að vera búin að kaupa kaffi. En þessi andlega vinna og þriðja vakt, á þó ekki einungis við hið hefðbundna heimili, og það eru ekki bara mæður og eiginkonur sem finna fyrir henni. Hún leynist nefnilega líka á vinnustöðum, hjá systkinum, hjá kærustupari, í vinahópum, í umönnun aldraðra foreldra og svo mætti lengi telja. Það eru ekki bara afmælisgjafir fyrir barnaafmæli sem þarf að skipuleggja. Ég veit ekki hversu oft ég hef séð vinkonur mínar, systur og kunningjakonur versla gjafir til foreldra, systkina og jafnvel vina kærasta sinna. Í minni fjölskyldu eru það við systurnar sem græjum alltaf jólagjafir, afmælisgjafir og útskriftargjafir. Það sama á við þegar vinahópurinn er að fara í bústað, þá taka stelpurnar að sér að ákveða hvað þarf að kaupa, hvað á að vera í matinn hvern dag, hversu mikið af hverju, hvenær á að fara í búð og hvenær skal leggja af stað. Þarf að taka með tuskur? Rúmföt? Er heitur pottur? Sama má segja um umönnun aldraðra foreldra sem felst oft í heilmiklu skipulagi og utanumhaldi. Oftar en ekki fellur það á konurnar að sjá um bæði sína foreldra sem og tengdaforeldra. Ég þekki starfsmann í færni og heilsumatsnefnd sem sér meðal annars um að hringja í nánustu aðstandendur umsækjanda um hjúkrunarrými, til að afla frekari upplýsinga um aðstæður og hagi viðkomandi. Þegar nánasti aðstandandi er karlkyns, segir hann nánast undantekningarlaust “æj, bíddu, ég ætla að leyfa þér að tala við konuna mína, hún veit miklu meira um þetta en ég”. Eins og það sé stjarneðlisfræði að þekkja aðstæður sinna eigin foreldra. Eins og lesa má geta dæmin um þriðju vaktina verið fjölmörg og tengjast öllum sviðum lífsins. Þessi andlega vinna er lýjandi og það er oft erfitt fyrir konur að útskýra hvernig og hvers vegna hún er svona íþyngjandi. Þeim mun erfiðara er að fá þau, sem ekki sinna henni, til að skilja hversu mikilvægt er að viðkomandi taki hluta af þessari byrði og létti undir. Það þýðir ekki að auka enn frekar á byrði kvenna með því að ætlast til þess að þær sjái um og skipuleggi yfirfærslu ábyrgðarinnar á herðar annarra, heldur þarf að sýna frumkvæði. Skýringin á því að konur sinna þessari vinnu er ekki sú að þeim sé það eðlislægt. Það fæðist engin kona með djúpa þrá til þess að skipuleggja allt sem viðkemur lífi sínu og þeirra sem hún kýs að hafa í kringum sig. Konur eru ekki fæddar í það hlutverk að sjá betur rykið, kunna betur á þvottavélina eða velja betri gjafir. Þessum hlutverkum er troðið í okkur frá barnsaldri, samfélagið segir að mamman eigi að þrífa og elda og pabbinn eigi að horfa á sjónvarpið og laga bílinn. Stelpur eiga að vera penar, leika sér með dúkkur og passa að allt sé í röð og reglu, en strákar mega leika sér með hávært dót, taka það í sundur og dreifa því um allt. Ofurkonan á ekki að þurfa að standa ein á þriðju vaktinni. Þessi samfélagslega pressa á okkur konur, að við séum ofurskipuleggjendur ofan á allt annað er íþyngjandi og óraunhæf. Miklu máli skiptir að konur hlúi að andlegri heilsu og séu meðvitaðar um að þær þurfi ekki að vera allt í öllu. Ég hlakka því til að hlusta á Ofurkonan Þú, viðburð Ungra athafnakvenna og Hugrúnar geðfræðslufélags, á þriðjudaginn. Höfundur situr í stjórn Ungra athafnakvenna (UAK). Greinin er skrifuð til þess að vekja athygli á viðburðinum Ofurkonan þú sem fer fram þriðjudaginn 20.október ásamt því að vera partur af samfélagsmiðlaherferðinni #ofurkona.
Skoðun Ég Gísli Hvanndal Jakobsson ætla í framboð til Alþingis með Vinstri grænum Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar
Skoðun Starfsgetumat er kerfisbreytingin - ekki dass af báðu í mixtúru fyrir aumingja! María Pétursdóttir skrifar
Skoðun Grjótmulningsverksmiðja umfram blómleg tækifæri komandi kynslóða? Ása Berglind Hjálmarsdóttir,Berglind Friðriksdóttir,Böðvar Guðbjörn Jónsson,Guðmundur Oddgeirsson,Gunnsteinn R. Ómarsson,Hrafnhildur Hlín Hjartardóttir,Hrafnhildur Lilja Harðardóttir,Hrönn Guðmundsdóttir,Sigfús Benóný Harðarson skrifar