Fæðingarorlof – barnamál eða vinnumarkaðsaðgerð? Guðbjörg Oddný Jónasdóttir skrifar 1. desember 2020 07:30 Þar sem ég er áhugasöm um stöðu barnafjölskyldunnar í íslensku samfélagi hef ég fylgst vel með þróun nýja frumvarpsins um fæðingarorlof. Áhugi minn stafar ekki síst af því að ég hef eignast þrjú börn á síðastliðnum sex árum eða frá janúar 2015 til október 2019 og hef því talsverða reynslu af því að taka fæðingarorlof. Þessi reynsla hefur gefið mér innsýn í hugarheim foreldra ungra barna og þarfir þeirra á þessum tíma. Ég tel að nýja frumvarpið skerði frelsi foreldra og sé frekar unnið fyrir vinnumarkaðinn en fjölskyldur. Ég fagna því að fæðingarorlof verði lengt úr 9 í 12 mánuði og er ánægð með að ríkisstjórnin taki svo afgerandi skref fyrir fjölskyldur í landinu. Nýja frumvarpið gefur báðum foreldrum jafnan rétt til fæðingarorlofstöku og þar eru bundnir 6 mánuðir á hvort foreldri með möguleika á að framselja einn mánuð. Ég tel slíka tilhögun of bindandi og á erfitt með að trúa því að svona mikil binding eða kvaðir um skiptingu sé nauðsynleg. Ég tel þetta skerða frelsi foreldra til að ráðstafa sínu orlofi barninu sínu til mestra hagsbóta. Ég tel farsælla fyrir alla aðila að velja leiðina sem Vilhjálmur Árnason, þingmaður Sjálfstæðisflokksins, hefur lagt til þar sem hvort foreldrið fær 4 mánuði og geta síðan skipt 4 á milli sín (4-4-4). Eftir mína reynslu að hafa átt þrjú börn á tæpum fimm árum og tekið þrjú fæðingarorlof á síðustu sex árum að þá hefði ég ekki verið tilbúin að fara frá börnunum mínum til vinnu eftir 6 eða 7 mánuði. Að mínu mati hefðu þau heldur ekki verið tilbúin til þess að vera frá mömmu sinni í 8 klst á dag. Ég hef tekið fyrstu 9-10 mánuðina og svo hefur maðurinn minn tekið við af mér. Hann hefur einnig verið í orlofi fyrsta mánuðinn eftir að börnin fæddust. Þetta fyrirkomulag virkar vel fyrir okkur og þetta er það sem við höfum ákveðið í sameiningu. Þetta hefur haft í för með sér tekjutap þar sem ég hef þurft að dreifa mínum 3 mánuðum og okkar sameiginlegu 3 í allt að 9-10 mánuði. Mér finnst það svo dýrmætur tími að ég tel það ekki eftir mér. Það eru hins vegar ekki allir foreldrar sem hafa þetta fjárhagslega val því aðstæður í sumum fjölskyldum bjóða ekki upp á þennan sveigjanleika. Því getur verið að sumar fjölskyldur verði fyrir miklu tekjutapi sem aftur bitnar á börnunum. Sjálfsmynd feðra Ég tel að samfélagið okkar sé komið lengra í jafnrétti en þetta frumvarp gefur í skyn. Í dag þykir það ekki tiltöku mál að feður taki orlof með börnum sínum. Föðurhlutverkið hefur breyst og mótast á síðustu árum og í dag er það hluti af sjálfsmynd feðra að taka fullan þátt í lífi og uppeldi barna sinna. Fæðingarorlof feðra á auðvitað sinn þátt í því en ég tel að það þurfi ekki að ganga lengra með því að auka fastan rétt þeirra. Með þessari skiptingu sem lagt er upp með í frumvarpinu finnst mér einnig verið að gera lítið úr líffræðilegri tengingu móður og barns og þeim tengslum og nánd sem myndast í móðurkviði og á fyrstu mánuðum barnsisns til dæmis í tengslum við brjóstagjöf. Það er gríðarlegt álag að ganga með og fæða barn inn í þennan heim og það tekur mæður mis langan tíma að jafna sig eftir það. Því þarf að gefa mæðrum svigrúm til að ákveða hvenær þær eru tilbúnar að hefja vinnu aftur eftir barnsburð. Er fæðingarorlof vinnumarkaðsaðgerð? Að mínu mati nei – fæðingarorlof er til að stuðla að rétti barna að hljóta ummönnum frá báðum foreldrum á fyrsta ári. Í nýju frumvarpi félags- og barnamálaráðherra sem mótað var af samráðsnefnd sem ráðherra skipaði í eru einungis fulltrúar frá hinu opinbera, ráðuneytum, Vinnumálastofnum og stéttarfélögunum. Sé litið á þessa nefndarskipun er ekki hægt að líta á nýtt frumvarp öðruvísi en sen vinnumarkaðsaðgerð og þá er einungis verið að skoða eina hlið á þessum málaflokki. Ég sakna þess að í samráðsnefndinni sé ekki fulltrúi foreldra (þeir hafa reyndar ekki hagsmunasamtök), ljósmæðra, sálfræðinga og geðlækna sem koma að ummönnum barna og foreldra á fyrstu árum barna. Þá hefðum við getað rætt þetta sem hagsmunamál barnanna okkar. Svo virðist sem aðeins hafi verið skoðaðar rannsóknir sem ýta undir sjónarmið nefndarinnar um að jöfn skipting væri betri. Mikill meirihluti athugasemda í samráðsgáttinni um frumvarpið vildi að frelsi foreldra væri meira. Meðal annars sendi okkar fremsti sálgreinir í tengslamyndum barna og foreldra, Sæunn Kjartansdóttir, inn athugasemd og hefur skrifað greinar þar sem hún segir að það sé börnunum fyrir bestu að foreldrar fái að ráðstafa orlofinu sínu sjálfir. Umboð frá foreldrum eða vinnumarkaðinum? Mér þykir furðulegt að stéttarfélög og samtök kvenna í atvinnulífinu séu að fagna þessu nýja frumvarpi fyrir hönd sinna félagsmanna. Er verið að fagna þessu í umboði félagsmanna eða atvinnurekenda? Sú umræða hefur alveg farið framhjá mér að mæður séu að biðja um að komast fyrr að vinna frá ungabarni sínu. Líklega vegna þess að sú umræða hefur ekki átt sér stað. Frekar hafa mæður jafnt sem feður verið að kalla eftir fleiri mánuðum með börnum sínum. Ég er bæði aðili að BHM og FKA og hef ekki orðið vör við umræðu þeirra við sitt félagsfólk um fæðingarorlof. Ef það eykur eða viðheldur ójafnrétti kynjanna að foreldar taki langt orlof er þá ekki frekar eitthvað að vinnumarkaðskerfinu? Gætu stéttarfélög, félag kvenna í atvinnurekstri og Samtök Iðnaðarins til dæmis unnið að því að að uppræta það innan frá en ekki með því að hvetja hið opinbera til að þvinga fólk til að taka fæðingarorlof innan ramma þessara nýju laga? Þessi sömu hagsmunaaðilar gætu einnig tekið sig saman og gert atvinnu umhverfið á Íslandi fjölskylduvænna í heild sinni því. Það er því þannig að uppeldi og tengsl við báða foreldra er ekki einskorðað við fyrstu 12 mánuðina. Það eru líka allir 216 mánuðurnir (18 ár) sem skipta gríðarlegu máli. Fjölskyldan – minnsti og mikilvægasti vinnustaðurinn Fjölskylda er eining og foreldar eru framkvæmdarstjórar yfir sínu heimili. Foreldar sjá um börnin sín, vernda þau, ala þau upp eftir sínum gildum og eru þeirra málsvarar í samfélaginu. Hvernig eiga þeir að uppfylla þær skyldur ef stjórnvöld skerða svona frelsið til að ákveða sjálf hvernig haga eigi fyrstu 12 mánuðum í lífi barns. Fjölskyldur eru eins mismunandi og þær eru margar og því þykir mér slæmt að verið sé að reyna að steypa þeim öllum í sama mót. Að ofansögðu má ljóst vera að rökin fyrir því að endurskoða þurfi þetta frumvarp eru mörg og hafa snertifleti við ólíka þætti sem ég tel varða allt samfélagið, ekki bara ungar fjölskyldur og börn heldur samélagið allt. Ég treysti því að Velferðanefnd sem hefur frumvarpið núna til umræðu stefni til sín fleiri sérfræðingum í málefnum barna og að frumvarpið komi til baka með breyttum áherslum þar sem foreldrar fá meira frelsi til að ráðstafa fæðingarorlofinu. Treystum foreldrum og leyfum þeim að ráða! Höfundur er þriggja barna móðir með mikla reynslu af fæðingarorlof og umönnun sinna eigin barna. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Fæðingarorlof Félagsmál Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Þegar orðið einelti er gjaldfellt – Til fylgjenda Katrínar Jakobsdóttur Kolbrá Höskuldsdóttir Skoðun Þegar ég heyri nafnið Katrín Jakobsdóttir Hans Alexander Margrétarson Hansen Skoðun Nú vandast valið Ebba Margrét Magnúsdóttir Skoðun Hvaða eiginleika þarf forseti að hafa? Hildur Eir Bolladóttir Skoðun Halldór 18.05.2024 Halldór Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun Halla Hrund eða Katrín? Reynir Böðvarsson Skoðun Birni Bjarnasyni svarað Arnar Þór Jónsson Skoðun Góð gildi og staðfesta Höllu Hrundar Margrét Reynisdóttir Skoðun Er klassískt frjálslyndi orðið að jaðarskoðun? Kári Allansson Skoðun Skoðun Skoðun Þegar orðið einelti er gjaldfellt – Til fylgjenda Katrínar Jakobsdóttur Kolbrá Höskuldsdóttir skrifar Skoðun Hvaða eiginleika þarf forseti að hafa? Hildur Eir Bolladóttir skrifar Skoðun Þegar ég heyri nafnið Katrín Jakobsdóttir Hans Alexander Margrétarson Hansen skrifar Skoðun Í framhaldi af viðtali við Helgu Þórisdóttur Kári Stefánsson skrifar Skoðun Góð gildi og staðfesta Höllu Hrundar Margrét Reynisdóttir skrifar Skoðun Halla Hrund eða Katrín? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Til áréttingar Kári Stefánsson skrifar Skoðun Kynhluthlaust mál, máltilfinning og forsetaframboð Höskuldur Þráinsson skrifar Skoðun Er klassískt frjálslyndi orðið að jaðarskoðun? Kári Allansson skrifar Skoðun Forseti Íslands veifaði mér Fjóla Einarsdóttir skrifar Skoðun Ákall til framtíðar: Nám í félagsráðgjöf! Steinunn Bergmann skrifar Skoðun Lexía lærð á hálfum degi Stefanía Arnardóttir skrifar Skoðun Ég kýs Helgu Þórisdóttur Gerður Rún Guðlaugsdóttir skrifar Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth skrifar Skoðun Formaður húsfélagsins Guðmundur Andri Thorsson skrifar Skoðun Opið bréf til landsliðsmanna Íslands í blaki Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Kosningum frestað Ása Berglind Hjálmarsdóttir,Hrönn Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Mesti stjórnmálamaðurinn? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Birni Bjarnasyni svarað Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson skrifar Skoðun Baldur Þórhallsson er vitur og vís Bryndís Friðgeirsdóttir skrifar Skoðun Kjósum Katrínu Kjartan Ragnarsson skrifar Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar Skoðun Nýtt sveitarfélag Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Stafrænn ójöfnuður á upplýsingaöld Stella Samúelsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Varfærnisleg fagnaðarlæti Berglind Sunna Bragadóttir skrifar Skoðun „Ég skal baka fyrir Gunnar en ég kýs Kristján“ Páll Magnússon skrifar Skoðun Daðrað við sölu Björn Sævar Einarsson skrifar Skoðun Rannsóknir á söfnum skapa dýrmæta þekkingu Arndís Bergsdóttr skrifar Sjá meira
Þar sem ég er áhugasöm um stöðu barnafjölskyldunnar í íslensku samfélagi hef ég fylgst vel með þróun nýja frumvarpsins um fæðingarorlof. Áhugi minn stafar ekki síst af því að ég hef eignast þrjú börn á síðastliðnum sex árum eða frá janúar 2015 til október 2019 og hef því talsverða reynslu af því að taka fæðingarorlof. Þessi reynsla hefur gefið mér innsýn í hugarheim foreldra ungra barna og þarfir þeirra á þessum tíma. Ég tel að nýja frumvarpið skerði frelsi foreldra og sé frekar unnið fyrir vinnumarkaðinn en fjölskyldur. Ég fagna því að fæðingarorlof verði lengt úr 9 í 12 mánuði og er ánægð með að ríkisstjórnin taki svo afgerandi skref fyrir fjölskyldur í landinu. Nýja frumvarpið gefur báðum foreldrum jafnan rétt til fæðingarorlofstöku og þar eru bundnir 6 mánuðir á hvort foreldri með möguleika á að framselja einn mánuð. Ég tel slíka tilhögun of bindandi og á erfitt með að trúa því að svona mikil binding eða kvaðir um skiptingu sé nauðsynleg. Ég tel þetta skerða frelsi foreldra til að ráðstafa sínu orlofi barninu sínu til mestra hagsbóta. Ég tel farsælla fyrir alla aðila að velja leiðina sem Vilhjálmur Árnason, þingmaður Sjálfstæðisflokksins, hefur lagt til þar sem hvort foreldrið fær 4 mánuði og geta síðan skipt 4 á milli sín (4-4-4). Eftir mína reynslu að hafa átt þrjú börn á tæpum fimm árum og tekið þrjú fæðingarorlof á síðustu sex árum að þá hefði ég ekki verið tilbúin að fara frá börnunum mínum til vinnu eftir 6 eða 7 mánuði. Að mínu mati hefðu þau heldur ekki verið tilbúin til þess að vera frá mömmu sinni í 8 klst á dag. Ég hef tekið fyrstu 9-10 mánuðina og svo hefur maðurinn minn tekið við af mér. Hann hefur einnig verið í orlofi fyrsta mánuðinn eftir að börnin fæddust. Þetta fyrirkomulag virkar vel fyrir okkur og þetta er það sem við höfum ákveðið í sameiningu. Þetta hefur haft í för með sér tekjutap þar sem ég hef þurft að dreifa mínum 3 mánuðum og okkar sameiginlegu 3 í allt að 9-10 mánuði. Mér finnst það svo dýrmætur tími að ég tel það ekki eftir mér. Það eru hins vegar ekki allir foreldrar sem hafa þetta fjárhagslega val því aðstæður í sumum fjölskyldum bjóða ekki upp á þennan sveigjanleika. Því getur verið að sumar fjölskyldur verði fyrir miklu tekjutapi sem aftur bitnar á börnunum. Sjálfsmynd feðra Ég tel að samfélagið okkar sé komið lengra í jafnrétti en þetta frumvarp gefur í skyn. Í dag þykir það ekki tiltöku mál að feður taki orlof með börnum sínum. Föðurhlutverkið hefur breyst og mótast á síðustu árum og í dag er það hluti af sjálfsmynd feðra að taka fullan þátt í lífi og uppeldi barna sinna. Fæðingarorlof feðra á auðvitað sinn þátt í því en ég tel að það þurfi ekki að ganga lengra með því að auka fastan rétt þeirra. Með þessari skiptingu sem lagt er upp með í frumvarpinu finnst mér einnig verið að gera lítið úr líffræðilegri tengingu móður og barns og þeim tengslum og nánd sem myndast í móðurkviði og á fyrstu mánuðum barnsisns til dæmis í tengslum við brjóstagjöf. Það er gríðarlegt álag að ganga með og fæða barn inn í þennan heim og það tekur mæður mis langan tíma að jafna sig eftir það. Því þarf að gefa mæðrum svigrúm til að ákveða hvenær þær eru tilbúnar að hefja vinnu aftur eftir barnsburð. Er fæðingarorlof vinnumarkaðsaðgerð? Að mínu mati nei – fæðingarorlof er til að stuðla að rétti barna að hljóta ummönnum frá báðum foreldrum á fyrsta ári. Í nýju frumvarpi félags- og barnamálaráðherra sem mótað var af samráðsnefnd sem ráðherra skipaði í eru einungis fulltrúar frá hinu opinbera, ráðuneytum, Vinnumálastofnum og stéttarfélögunum. Sé litið á þessa nefndarskipun er ekki hægt að líta á nýtt frumvarp öðruvísi en sen vinnumarkaðsaðgerð og þá er einungis verið að skoða eina hlið á þessum málaflokki. Ég sakna þess að í samráðsnefndinni sé ekki fulltrúi foreldra (þeir hafa reyndar ekki hagsmunasamtök), ljósmæðra, sálfræðinga og geðlækna sem koma að ummönnum barna og foreldra á fyrstu árum barna. Þá hefðum við getað rætt þetta sem hagsmunamál barnanna okkar. Svo virðist sem aðeins hafi verið skoðaðar rannsóknir sem ýta undir sjónarmið nefndarinnar um að jöfn skipting væri betri. Mikill meirihluti athugasemda í samráðsgáttinni um frumvarpið vildi að frelsi foreldra væri meira. Meðal annars sendi okkar fremsti sálgreinir í tengslamyndum barna og foreldra, Sæunn Kjartansdóttir, inn athugasemd og hefur skrifað greinar þar sem hún segir að það sé börnunum fyrir bestu að foreldrar fái að ráðstafa orlofinu sínu sjálfir. Umboð frá foreldrum eða vinnumarkaðinum? Mér þykir furðulegt að stéttarfélög og samtök kvenna í atvinnulífinu séu að fagna þessu nýja frumvarpi fyrir hönd sinna félagsmanna. Er verið að fagna þessu í umboði félagsmanna eða atvinnurekenda? Sú umræða hefur alveg farið framhjá mér að mæður séu að biðja um að komast fyrr að vinna frá ungabarni sínu. Líklega vegna þess að sú umræða hefur ekki átt sér stað. Frekar hafa mæður jafnt sem feður verið að kalla eftir fleiri mánuðum með börnum sínum. Ég er bæði aðili að BHM og FKA og hef ekki orðið vör við umræðu þeirra við sitt félagsfólk um fæðingarorlof. Ef það eykur eða viðheldur ójafnrétti kynjanna að foreldar taki langt orlof er þá ekki frekar eitthvað að vinnumarkaðskerfinu? Gætu stéttarfélög, félag kvenna í atvinnurekstri og Samtök Iðnaðarins til dæmis unnið að því að að uppræta það innan frá en ekki með því að hvetja hið opinbera til að þvinga fólk til að taka fæðingarorlof innan ramma þessara nýju laga? Þessi sömu hagsmunaaðilar gætu einnig tekið sig saman og gert atvinnu umhverfið á Íslandi fjölskylduvænna í heild sinni því. Það er því þannig að uppeldi og tengsl við báða foreldra er ekki einskorðað við fyrstu 12 mánuðina. Það eru líka allir 216 mánuðurnir (18 ár) sem skipta gríðarlegu máli. Fjölskyldan – minnsti og mikilvægasti vinnustaðurinn Fjölskylda er eining og foreldar eru framkvæmdarstjórar yfir sínu heimili. Foreldar sjá um börnin sín, vernda þau, ala þau upp eftir sínum gildum og eru þeirra málsvarar í samfélaginu. Hvernig eiga þeir að uppfylla þær skyldur ef stjórnvöld skerða svona frelsið til að ákveða sjálf hvernig haga eigi fyrstu 12 mánuðum í lífi barns. Fjölskyldur eru eins mismunandi og þær eru margar og því þykir mér slæmt að verið sé að reyna að steypa þeim öllum í sama mót. Að ofansögðu má ljóst vera að rökin fyrir því að endurskoða þurfi þetta frumvarp eru mörg og hafa snertifleti við ólíka þætti sem ég tel varða allt samfélagið, ekki bara ungar fjölskyldur og börn heldur samélagið allt. Ég treysti því að Velferðanefnd sem hefur frumvarpið núna til umræðu stefni til sín fleiri sérfræðingum í málefnum barna og að frumvarpið komi til baka með breyttum áherslum þar sem foreldrar fá meira frelsi til að ráðstafa fæðingarorlofinu. Treystum foreldrum og leyfum þeim að ráða! Höfundur er þriggja barna móðir með mikla reynslu af fæðingarorlof og umönnun sinna eigin barna.
Þegar orðið einelti er gjaldfellt – Til fylgjenda Katrínar Jakobsdóttur Kolbrá Höskuldsdóttir Skoðun
Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Skoðun Þegar orðið einelti er gjaldfellt – Til fylgjenda Katrínar Jakobsdóttur Kolbrá Höskuldsdóttir skrifar
Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth skrifar
Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson skrifar
Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar
Þegar orðið einelti er gjaldfellt – Til fylgjenda Katrínar Jakobsdóttur Kolbrá Höskuldsdóttir Skoðun
Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun