Íslendingasumar og allt í blóma? Bjarnheiður Hallsdóttir skrifar 16. mars 2021 15:00 Þeir eru fjölmargir sem tala af miklum sannfæringarkrafti, með rómantískt blik í auga, að fráleitt sé að breyta fyrirkomulagi á landamærum Íslands, til að erlendir ferðamenn geti heimsótt okkur á ný. Miklu öruggara sé, að skella slagbrandi kirfilega fyrir, svo við getum notið þess að ferðast „frjáls“ á litlu eyjunni okkar. Íslendingar geti alveg bjargað ferðaþjónustunni. Þeir „leiki sér að því að fylla öll hótel“, líkt og kjörinn fulltrúi orðaði það í Silfrinu síðastliðinn sunnudag. Þó Íslendingar séu vissulega mikilvægir aufúsugestir þeirra fyrirtækja, sem yfir höfuð eru í stakk búin til að þjóna þeim, þá getur „Íslendingasumar“ í heildarsamhenginu aldrei orðið meira en lítill plástur á svöðusár. Það er mikilvægt að menn kveiki á því og geri sér grein fyrir þeim samfélags- og persónulega kostnaði sem hlýst af því blæðandi sári. Alvarlegar afleiðingar Fyrir réttu ári síðan, hrundi íslensk ferðaþjónusta til grunna nánast á einni nóttu. Afleiðingar þessa hruns ættu að vera flestum kunnar: Atvinnuleysi á Íslandi hefur aldrei mælst hærra. Beinn samdráttur í gjaldeyristekjum er um 350 milljarðar kr. (reyndar spöruðust um 130 milljarðar vegna þess að Íslendingar ferðuðust lítið til útlanda). Ríkissjóður tapar um milljarði á degi hverjum. Hratt gengur á gjaldeyrisvaraforða Seðlabankans. Landsframleiðsla á mann dróst saman um 8,2% á mann á síðasta ári, en hefði örugglega dregist mun meira saman, hefðu stuðningsaðgerðir ríkisins ekki komið til. Fjöldi fyrirtækja, fjölskylda og einstaklinga í ferðaþjónustutengdum rekstri hefur upplifað ólýsanlega tíma, staðið frammi fyrir rekstrarerfiðleikum af áður óþekktri stærðargráðu og mikilli óvissu um framtíðina. Mörg þeirra ramba nú á barmi gjaldþrots. Gistinætur Íslendinga duga skammt En af hverju mun Íslendingasumar ekki bjarga málunum? Til þess að átta sig á því er nauðsynlegt að hafa nokkrar staðreyndir á hreinu. Íslendingar eru og hafa í gegnum tíðina verið tiltölulega lítið brot af viðskiptavinahópi íslenskrar ferðaþjónustu. Heimamarkaðurinn er örsmár. Í flestum Evrópuríkjum og á Nýja-Sjálandi, sem oft er vísað til, er þessu öðruvísi farið. Þar er heimamarkaðurinn stærsti og mikilvægasti markaðurinn. Gistinætur eru ágætur mælikvarði á umsvif í ferðaþjónustu. Fjöldi gistinátta á hótelum, á landinu öllu, dróst saman um 92% á tímabilinu apríl til desember 2020, á Íslendingasumrinu mikla. Það á ekki að koma neinum á óvart að fjöldi hótela hefur verið lokað. Í venjulegu árferði vega gistinætur Íslendinga um 10% af heildarfjölda gistinátta á landinu. Það þýðir að níu af hverjum tíu gestum á íslenskum gististöðum eru erlendir gestir. Það segir sig sjálft að þegar eitthvað sem vegur 90% í jöfnu dregst saman um meira en 90%, þá geta þessi 10% sem eftir standa, seint vegið það upp. Allt veltur á erlendum ferðamönnum Fjárfesting í ferðaþjónustu sem og allur rekstur og starfsmannahald, miðast við að erlendir ferðamenn komi til landsins. Komur þeirra er forsenda fyrir sjálfbærni þeirra fjárfestinga sem ráðist hefur verið í á undanförnum árum. Það er jafnframt forsenda þess að virkja megi það starfsfólk sem nú situr aðgerðalaust og bíður eftir að ferðaþjónustan taki við sér á ný. Á árinu 2020 buðu ferðaþjónustufyrirtæki upp á alls kyns tilboð, sem Íslendingar voru nokkuð duglegir að nýta sér, með ferðagjöfina upp á vasann. Alls óvíst er hvort almennur grundvöllur og vilji verði fyrir svipuðum tilboðum á þessu ári. Ekki má gleyma að úrræði stjórnvalda, hlutabótaleið og uppsagnarstyrkir gerðu fyrirtækjunum kleift að halda áfram rekstri í fyrrasumar. Auk þess má reikna með að sá hluti þjóðarinnar sem hefur verið bólusettur eða fengið veiruna kjósi frekar að eyða sumarleyfinu erlendis. Litakóðakerfi lykilatriði Um miðjan janúar tilkynntu stjórnvöld um breytt fyrirkomulag á landamærum sem tekur gildi 1. maí næstkomandi. Fyrirkomulagið tekur mið af litakóðakerfi sóttvarnarstofnunar Evrópu. Í stuttu máli, er ekki á nokkurn hátt verið að „galopna“ landið, heldur einungis verið að opna á þann möguleika - undir ströngum skilyrðum - að hægt verði að ferðast til landsins án þess að þurfa að sæta fimm daga sóttkví. Út frá þessari ákveðnu dagsetningu hafa ferðaþjónustufyrirtæki á Íslandi unnið allar sínar áætlanir og allt markaðs- og sölustarf. Það þarf ekki að hafa mörgu orð um mikilvægi þess að ákvörðun stjórnvalda standi. Áhættan hlýtur að vera ásættanleg, einkum í ljósi þess að í byrjun maí verður samkvæmt bólusetningardagatali búið að bólusetja alla þá sem eru eldri en 70 ára og að stórum hluta aldurshópinn 60 - 69 ára og yngra fólk með undirliggjandi sjúkdóma. Jákvæð tíðindi frá ríkisstjórninni Frábær og mikilvæg tíðindi bárust frá ríkisstjórninni í morgun, þegar þau tilkynntu að ferðamönnum frá ríkjum utan Schengen, sem annað hvort eru með gilt bólusetningar- eða mótefnisvottorð sé nú heimilt að ferðast til landsins. Þetta er gríðarlega þýðingarmikið fyrir viðspyrnu ferðaþjónustunnar, þar sem á árinu 2019 mátti rekja rúmlega 41% allra gistinátta á hótelum til bandarískra (27%) og breskra ferðamanna (14,5%). Það þarf því ekki að fjölyrða um mikilvægi þessara markaðssvæða í endurreisn ferðaþjónustunnar. Þetta er ekki síst mikilvægt í því ljósi, að Bandaríkjamönnum og Bretum gengur jú mun betur að bólusetja sína þegna heldur en Evrópuríkjum og því ekki óvarlegt að reikna með að þessi ríki verði til í slaginn fyrr. Til að setja hluti í samhengi á Íslandi er alltaf skothelt að grípa til sjávarútvegsins. Einungis örlítill hluti (um 2%) afurða villta fisksins fer á markað á Íslandi. Ef til þess skyldi koma að ekki væri hægt að koma íslenskum fiski á erlenda markaði, myndi þá nokkrum manni detta í hug að við Íslendingar gætum þá keypt og borðað allan fiskinn sjálf, eins og ekkert hefði í skorist? Held ekki. Höfundur er formaður Samtaka ferðaþjónustunnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Bjarnheiður Hallsdóttir Ferðamennska á Íslandi Faraldur kórónuveiru (COVID-19) Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Heilbrigðiskerfi Íslands - Tími fyrir lausnir! Victor Gudmundsson Skoðun Forseti sem svarar á mannamáli Erna Ástþórsdóttir Skoðun „Ég kýs homma“ Óli Gunnar Gunnarsson Skoðun Kletturinn Katrín Júlía Margrét Alexandersdóttir Skoðun Við unga fólkið viljum fá sæti við borðið Selma Rós Axelsdóttir Skoðun Aleinn í heiminum? Lukka Sigurðardóttir,Katrín Harðardóttir ,Margrét Kristín Blöndal Skoðun Reykjavíkurborg svíkur íbúa Laugardals Grétar Már Axelsson Skoðun Sérstök vitleysa Albert Björn Lúðvígsson Skoðun Almenn kvíðaröskun: léttvægt vandamál eða áhyggjuefni? Sævar Már Gústavsson Skoðun Það sem býr í Höllu Hrund Viðar Hreinsson Skoðun Skoðun Skoðun Viltu koma í ferðalag? Guðmundur Björnsson skrifar Skoðun „Ég kýs homma“ Óli Gunnar Gunnarsson skrifar Skoðun Forseti sem svarar á mannamáli Erna Ástþórsdóttir skrifar Skoðun Hugrekki Vilborg Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Afvegaleiðing SFS? Friðleifur Egill Guðmundsson skrifar Skoðun Jón Gnarr fyrir dýraverndina Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Mannréttindastofnun verður að veruleika Jódís Skúladóttir skrifar Skoðun Samstarf við landsbyggðina Sævar Þór Halldórsson skrifar Skoðun Lausnin út í mýri? Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Sigþórsdóttir skrifar Skoðun Takk Ísland fyrir upplýsandi kosningabaráttu! Tómas Ellert Tómasson skrifar Skoðun Forseti sem gefur kjark og von Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Við unga fólkið viljum fá sæti við borðið Selma Rós Axelsdóttir skrifar Skoðun Heilbrigðiskerfi Íslands - Tími fyrir lausnir! Victor Gudmundsson skrifar Skoðun Offita er langvinnur sjúkdómur Hópur fólks í stjórn Félags fagfólks um offitu skrifar Skoðun Reykjavíkurborg svíkur íbúa Laugardals Grétar Már Axelsson skrifar Skoðun Mynda þurfti ríkisstjórn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Kletturinn Katrín Júlía Margrét Alexandersdóttir skrifar Skoðun Nýsköpun er svarið Nótt Thorberg skrifar Skoðun Aleinn í heiminum? Lukka Sigurðardóttir,Katrín Harðardóttir ,Margrét Kristín Blöndal skrifar Skoðun Ísland í öðru sæti Regnbogakortsins um réttindi hinsegin fólks Bjarndís Helga Tómasdóttir,Daníel E. Arnarsson skrifar Skoðun Almenn kvíðaröskun: léttvægt vandamál eða áhyggjuefni? Sævar Már Gústavsson skrifar Skoðun Lokað á börn í vanda Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Sérstök vitleysa Albert Björn Lúðvígsson skrifar Skoðun Fjarheilbrigðisþjónusta Lilja Rannveig Sigurgeirsdóttir skrifar Skoðun Ég Gísli Hvanndal Jakobsson ætla í framboð til Alþingis með Vinstri grænum Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Forsetaframbjóðandi með sömu tölu og Jesú Gunnar Karl Halldórsson skrifar Skoðun Einfaldara fyrirkomulag tilvísana Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Málið á að endurspegla fólkið í landinu Birta Björnsdóttir skrifar Skoðun Hreyfing og tengsl Jóhanna Stefáns Bjarkardóttir skrifar Skoðun Eru byssur meira fullorðins? Oddný G. Harðardóttir skrifar Sjá meira
Þeir eru fjölmargir sem tala af miklum sannfæringarkrafti, með rómantískt blik í auga, að fráleitt sé að breyta fyrirkomulagi á landamærum Íslands, til að erlendir ferðamenn geti heimsótt okkur á ný. Miklu öruggara sé, að skella slagbrandi kirfilega fyrir, svo við getum notið þess að ferðast „frjáls“ á litlu eyjunni okkar. Íslendingar geti alveg bjargað ferðaþjónustunni. Þeir „leiki sér að því að fylla öll hótel“, líkt og kjörinn fulltrúi orðaði það í Silfrinu síðastliðinn sunnudag. Þó Íslendingar séu vissulega mikilvægir aufúsugestir þeirra fyrirtækja, sem yfir höfuð eru í stakk búin til að þjóna þeim, þá getur „Íslendingasumar“ í heildarsamhenginu aldrei orðið meira en lítill plástur á svöðusár. Það er mikilvægt að menn kveiki á því og geri sér grein fyrir þeim samfélags- og persónulega kostnaði sem hlýst af því blæðandi sári. Alvarlegar afleiðingar Fyrir réttu ári síðan, hrundi íslensk ferðaþjónusta til grunna nánast á einni nóttu. Afleiðingar þessa hruns ættu að vera flestum kunnar: Atvinnuleysi á Íslandi hefur aldrei mælst hærra. Beinn samdráttur í gjaldeyristekjum er um 350 milljarðar kr. (reyndar spöruðust um 130 milljarðar vegna þess að Íslendingar ferðuðust lítið til útlanda). Ríkissjóður tapar um milljarði á degi hverjum. Hratt gengur á gjaldeyrisvaraforða Seðlabankans. Landsframleiðsla á mann dróst saman um 8,2% á mann á síðasta ári, en hefði örugglega dregist mun meira saman, hefðu stuðningsaðgerðir ríkisins ekki komið til. Fjöldi fyrirtækja, fjölskylda og einstaklinga í ferðaþjónustutengdum rekstri hefur upplifað ólýsanlega tíma, staðið frammi fyrir rekstrarerfiðleikum af áður óþekktri stærðargráðu og mikilli óvissu um framtíðina. Mörg þeirra ramba nú á barmi gjaldþrots. Gistinætur Íslendinga duga skammt En af hverju mun Íslendingasumar ekki bjarga málunum? Til þess að átta sig á því er nauðsynlegt að hafa nokkrar staðreyndir á hreinu. Íslendingar eru og hafa í gegnum tíðina verið tiltölulega lítið brot af viðskiptavinahópi íslenskrar ferðaþjónustu. Heimamarkaðurinn er örsmár. Í flestum Evrópuríkjum og á Nýja-Sjálandi, sem oft er vísað til, er þessu öðruvísi farið. Þar er heimamarkaðurinn stærsti og mikilvægasti markaðurinn. Gistinætur eru ágætur mælikvarði á umsvif í ferðaþjónustu. Fjöldi gistinátta á hótelum, á landinu öllu, dróst saman um 92% á tímabilinu apríl til desember 2020, á Íslendingasumrinu mikla. Það á ekki að koma neinum á óvart að fjöldi hótela hefur verið lokað. Í venjulegu árferði vega gistinætur Íslendinga um 10% af heildarfjölda gistinátta á landinu. Það þýðir að níu af hverjum tíu gestum á íslenskum gististöðum eru erlendir gestir. Það segir sig sjálft að þegar eitthvað sem vegur 90% í jöfnu dregst saman um meira en 90%, þá geta þessi 10% sem eftir standa, seint vegið það upp. Allt veltur á erlendum ferðamönnum Fjárfesting í ferðaþjónustu sem og allur rekstur og starfsmannahald, miðast við að erlendir ferðamenn komi til landsins. Komur þeirra er forsenda fyrir sjálfbærni þeirra fjárfestinga sem ráðist hefur verið í á undanförnum árum. Það er jafnframt forsenda þess að virkja megi það starfsfólk sem nú situr aðgerðalaust og bíður eftir að ferðaþjónustan taki við sér á ný. Á árinu 2020 buðu ferðaþjónustufyrirtæki upp á alls kyns tilboð, sem Íslendingar voru nokkuð duglegir að nýta sér, með ferðagjöfina upp á vasann. Alls óvíst er hvort almennur grundvöllur og vilji verði fyrir svipuðum tilboðum á þessu ári. Ekki má gleyma að úrræði stjórnvalda, hlutabótaleið og uppsagnarstyrkir gerðu fyrirtækjunum kleift að halda áfram rekstri í fyrrasumar. Auk þess má reikna með að sá hluti þjóðarinnar sem hefur verið bólusettur eða fengið veiruna kjósi frekar að eyða sumarleyfinu erlendis. Litakóðakerfi lykilatriði Um miðjan janúar tilkynntu stjórnvöld um breytt fyrirkomulag á landamærum sem tekur gildi 1. maí næstkomandi. Fyrirkomulagið tekur mið af litakóðakerfi sóttvarnarstofnunar Evrópu. Í stuttu máli, er ekki á nokkurn hátt verið að „galopna“ landið, heldur einungis verið að opna á þann möguleika - undir ströngum skilyrðum - að hægt verði að ferðast til landsins án þess að þurfa að sæta fimm daga sóttkví. Út frá þessari ákveðnu dagsetningu hafa ferðaþjónustufyrirtæki á Íslandi unnið allar sínar áætlanir og allt markaðs- og sölustarf. Það þarf ekki að hafa mörgu orð um mikilvægi þess að ákvörðun stjórnvalda standi. Áhættan hlýtur að vera ásættanleg, einkum í ljósi þess að í byrjun maí verður samkvæmt bólusetningardagatali búið að bólusetja alla þá sem eru eldri en 70 ára og að stórum hluta aldurshópinn 60 - 69 ára og yngra fólk með undirliggjandi sjúkdóma. Jákvæð tíðindi frá ríkisstjórninni Frábær og mikilvæg tíðindi bárust frá ríkisstjórninni í morgun, þegar þau tilkynntu að ferðamönnum frá ríkjum utan Schengen, sem annað hvort eru með gilt bólusetningar- eða mótefnisvottorð sé nú heimilt að ferðast til landsins. Þetta er gríðarlega þýðingarmikið fyrir viðspyrnu ferðaþjónustunnar, þar sem á árinu 2019 mátti rekja rúmlega 41% allra gistinátta á hótelum til bandarískra (27%) og breskra ferðamanna (14,5%). Það þarf því ekki að fjölyrða um mikilvægi þessara markaðssvæða í endurreisn ferðaþjónustunnar. Þetta er ekki síst mikilvægt í því ljósi, að Bandaríkjamönnum og Bretum gengur jú mun betur að bólusetja sína þegna heldur en Evrópuríkjum og því ekki óvarlegt að reikna með að þessi ríki verði til í slaginn fyrr. Til að setja hluti í samhengi á Íslandi er alltaf skothelt að grípa til sjávarútvegsins. Einungis örlítill hluti (um 2%) afurða villta fisksins fer á markað á Íslandi. Ef til þess skyldi koma að ekki væri hægt að koma íslenskum fiski á erlenda markaði, myndi þá nokkrum manni detta í hug að við Íslendingar gætum þá keypt og borðað allan fiskinn sjálf, eins og ekkert hefði í skorist? Held ekki. Höfundur er formaður Samtaka ferðaþjónustunnar.
Skoðun Ísland í öðru sæti Regnbogakortsins um réttindi hinsegin fólks Bjarndís Helga Tómasdóttir,Daníel E. Arnarsson skrifar
Skoðun Ég Gísli Hvanndal Jakobsson ætla í framboð til Alþingis með Vinstri grænum Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar