Verbúðin Ísland Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar 12. janúar 2022 11:30 Verbúðin á RÚV er eitt allra besta sjónvarpsþáttaefni síðari ára. Hún er hressileg upprifjun á umhverfi, tísku og tíðaranda ákveðins umbreytingartíma á íslensku samfélagi. Þótt Verbúðin sé ekki heimildarmynd þá er engu að síður eins og við hendumst aftur í tíma og rúmi. Raunsönn og jafnvel miskunnarlaus mynd er dregin upp af lífinu í verbúðum og sjávarþorpum landsins. Það er ýtt við okkur og við spurð af næstu kynslóð hvort þetta hafi virkilega verið svona. Sumir taka staðreyndavaktina á þættina meðan aðrir ræða böll og tísku eða tískuslys 8. og 9. áratugarins. Sem eru þó ekki meiri en svo að áhugi á gömlum fötum níunda áratugarins í kassa húsfrúar í Hafnarfirði hefur aukist til muna. Myndin af sjávarútvegi er ekki fullbúin Kvótakerfið var sett á laggirnar í kjölfar svörtu skýrslunnar svokölluðu og slæms ástands fiskistofna við landið. Síldarstofninn hafði hrunið áratuginn á undan og vildu menn koma í veg fyrir að það sama gerðist með þorskstofninn. Læra af reynslunni og sögunni. Það var í senn hyggilegt og skiljanlegt. Margt hefur tekist vel. Við byggjum nú á sjálfbærni og ákvarðanir um veiðar eru teknar út frá vísindalegum rökum og forsendum. Framleiðni, hagræðing og verðmætasköpun hefur aukist. Meðan að vinnslustörfum í landi hefur fækkað hefur öðrum verðmætum og fjölbreyttari störfum í kringum sjávarútveg fjölgað. Greinin hefur ýtt undir sprota og nýsköpunarfyrirtæki. Við rekum í grunninn öflugan sjávarútveg. Sem hægt væri að vera svo stolt af ef öll myndin hefði verið kláruð. En það hefur ekki tekist. Stærsta breytan hefur verið skilin eftir. Enn áratugum eftir gildistöku kvótakerfisins. Þjóðin var sett til hliðar. Og þar situr hún enn. Þrátt fyrir niðurstöðu Auðlindarnefndarinnar árið 2000 um gjald og tímabindingu veiðiheimilda og ákvæði fiskveiðistjórnunarlaga um sameign þjóðarinnar, þá er raunin sú að í dag er sjávarútvegurinn sameign fárra útvaldra. Arðgreiðslur út úr sjávarútvegi frá upphafi árs 2016 til ársins 2020 nema 70.5 milljörðum króna. Á sama tíma hefur greinin greitt 35.9 milljarða króna í veiðigjöld sem er um helmingur af þeirri upphæð sem eigendur sjávarútvegsfyrirtækja hafa fengið í arð. Af þeirri fjárhæð þarf ríkið síðan að greiða alla þjónustu við greinina eins og Hafró og Fiskistofu en sá kostnaður hleypur á milljörðum. Hagnaður útgerða fyrir skatta og gjöld frá upphafi árs 2011 til loka árs 2020 var 616 milljarðar. Á sama tíma greiddi sjávarútvegurinn tæplega 30 prósent í skatta, opinber gjöld og veiðigjöld. Óbreytt kerfi ógnar lýðræðinu að mati þjóðarinnar Í áratugi hefur verið rætt um að sátt þurfi að nást um fiskveiðistjórnunarkerfið og auðlindagjöld. Og að undirstrika ótvíræðan eignarétt þjóðarinnar í stjórnarskrá með tímabundnum samningum. Lítið hefur þokast þótt mikill meirihluti þjóðarinnar telji að greiða eigi markaðsgjald fyrir afnot af fiskimiðum landsmanna. Stór hluti þjóðarinnar telur einnig óbreytt fiskveiðistjórnunarkerfi ógni lýðræðinu. Ef ég væri í útgerð hefði ég áhyggjur og af þeim óstöðugleika sem þessu fylgir. Fyrirstaðan til réttlátra breytinga á nokkuð skynsömu kerfi eru þeir flokkar sem nú sitja í ríkisstjórn. Það sást ágætlega þegar unnið var að auðlindaákvæði í stjórnarskrá á síðasta kjörtímabili. Líka þegar taka átti ákvarðanir um fyrirkomulag veiðigjalda. Og jafnvel enn skýrar þegar ríkisstjórnin fór í vandræðalegan feluleik með skýrslu um eignatengsl sjávarútvegsfyrirtækja í íslensku atvinnulífi. Samtök fyrirtækja í sjávarútvegi auglýsa nú grimmt að það velti margt á sjávarútvegi í samfélaginu. Það er hægt að taka undir það. En kaldhæðnin í orðum hagsmunasamtakanna er að fyrst og síðast verður ekki unnt að ná sátt um sjávarútveg nema útgerðin hætti þessum þvergirðingshætti og sleppi takinu. Ekki síst á stjórnarflokkunum. Þeir hreyfa sig lítt án græna ljóssins frá útgerðinni. Og opni hugann fyrir samtalinu við þjóðina um framtíðarfyrirkomulag. Á þessu veltur sáttin og réttlætið. Og dýrmætur fyrirsjáanleiki fyrir sjávarútveginn. Það er unnt að tryggja þjóðarhlutinn Málefnalega er ég sannfærð um að meirihluti sé á þingi til skynsamra breytinga á kerfinu. Líkt og er úti í samfélaginu. Fyrir eðlilegu gjaldi í gegnum markaðsleið, auðlindaákvæði í stjórnarskrá, tímabindingu veiðiréttarins, nýjum reglum sem bæta gegnsæi, hindra of mikla samþjöppun og tryggja dreifðari eignaraðild. Frumvörpin eru til. Viðreisn hefur séð til þess. Það er hægt að tryggja þjóðinni hlutinn sinn. Og það er líka hægt að tryggja harðduglegu fólki í útgerð hlutinn sinn. Eigendum, sjómönnum, fiskverkafólki. En þann pólitíska vilja er ekki að finna við ríkisstjórnarborðið. Þar eru allar breytingar blokkeraðar. Á meðan vex gjáin og tortryggnin í íslensku samfélagi. Ítök útgerða í öðrum atvinnugreinum aukast einnig samhliða. Gríðarlegur arður sjávarútvegsins af einkarétti á fiskveiðiauðlindinni er notaður til niðurgreiðslu á öðrum sviðum atvinnulífsins. Samkeppnisstaðan skekkist, fákeppni eykst og allir tapa. Mest þjóðin. Bubbi orti á sínum tíma: verbúðin er deyjandi heimur,kvótinn lá fyrir utan í dýpinu,kafbátur með útvalda innanborðssem brátt myndu stíga á land og eigna sér það. Flest virðist hafa komið á daginn í ljóði Bubba nema að verbúðin hefur aðeins breyst. Þjóðin sjálf situr nú í verbúðinni meðan að hinir útvöldu eflast og styrkjast. Ríkisstjórnin sér til þess. Og verbúðin heldur áfram. Verbúðin Ísland. Höfundur er formaður Viðreisnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir Sjávarútvegur Alþingi Viðreisn Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Þegar orðið einelti er gjaldfellt – Til fylgjenda Katrínar Jakobsdóttur Kolbrá Höskuldsdóttir Skoðun Nú vandast valið Ebba Margrét Magnúsdóttir Skoðun Þegar ég heyri nafnið Katrín Jakobsdóttir Hans Alexander Margrétarson Hansen Skoðun Hvaða eiginleika þarf forseti að hafa? Hildur Eir Bolladóttir Skoðun Halldór 18.05.2024 Halldór Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun Halla Hrund eða Katrín? Reynir Böðvarsson Skoðun Birni Bjarnasyni svarað Arnar Þór Jónsson Skoðun Góð gildi og staðfesta Höllu Hrundar Margrét Reynisdóttir Skoðun Er klassískt frjálslyndi orðið að jaðarskoðun? Kári Allansson Skoðun Skoðun Skoðun Þegar orðið einelti er gjaldfellt – Til fylgjenda Katrínar Jakobsdóttur Kolbrá Höskuldsdóttir skrifar Skoðun Hvaða eiginleika þarf forseti að hafa? Hildur Eir Bolladóttir skrifar Skoðun Þegar ég heyri nafnið Katrín Jakobsdóttir Hans Alexander Margrétarson Hansen skrifar Skoðun Í framhaldi af viðtali við Helgu Þórisdóttur Kári Stefánsson skrifar Skoðun Góð gildi og staðfesta Höllu Hrundar Margrét Reynisdóttir skrifar Skoðun Halla Hrund eða Katrín? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Til áréttingar Kári Stefánsson skrifar Skoðun Kynhluthlaust mál, máltilfinning og forsetaframboð Höskuldur Þráinsson skrifar Skoðun Er klassískt frjálslyndi orðið að jaðarskoðun? Kári Allansson skrifar Skoðun Forseti Íslands veifaði mér Fjóla Einarsdóttir skrifar Skoðun Ákall til framtíðar: Nám í félagsráðgjöf! Steinunn Bergmann skrifar Skoðun Lexía lærð á hálfum degi Stefanía Arnardóttir skrifar Skoðun Ég kýs Helgu Þórisdóttur Gerður Rún Guðlaugsdóttir skrifar Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth skrifar Skoðun Formaður húsfélagsins Guðmundur Andri Thorsson skrifar Skoðun Opið bréf til landsliðsmanna Íslands í blaki Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Kosningum frestað Ása Berglind Hjálmarsdóttir,Hrönn Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Mesti stjórnmálamaðurinn? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Birni Bjarnasyni svarað Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson skrifar Skoðun Baldur Þórhallsson er vitur og vís Bryndís Friðgeirsdóttir skrifar Skoðun Kjósum Katrínu Kjartan Ragnarsson skrifar Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar Skoðun Nýtt sveitarfélag Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Stafrænn ójöfnuður á upplýsingaöld Stella Samúelsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Varfærnisleg fagnaðarlæti Berglind Sunna Bragadóttir skrifar Skoðun „Ég skal baka fyrir Gunnar en ég kýs Kristján“ Páll Magnússon skrifar Skoðun Daðrað við sölu Björn Sævar Einarsson skrifar Skoðun Rannsóknir á söfnum skapa dýrmæta þekkingu Arndís Bergsdóttr skrifar Sjá meira
Verbúðin á RÚV er eitt allra besta sjónvarpsþáttaefni síðari ára. Hún er hressileg upprifjun á umhverfi, tísku og tíðaranda ákveðins umbreytingartíma á íslensku samfélagi. Þótt Verbúðin sé ekki heimildarmynd þá er engu að síður eins og við hendumst aftur í tíma og rúmi. Raunsönn og jafnvel miskunnarlaus mynd er dregin upp af lífinu í verbúðum og sjávarþorpum landsins. Það er ýtt við okkur og við spurð af næstu kynslóð hvort þetta hafi virkilega verið svona. Sumir taka staðreyndavaktina á þættina meðan aðrir ræða böll og tísku eða tískuslys 8. og 9. áratugarins. Sem eru þó ekki meiri en svo að áhugi á gömlum fötum níunda áratugarins í kassa húsfrúar í Hafnarfirði hefur aukist til muna. Myndin af sjávarútvegi er ekki fullbúin Kvótakerfið var sett á laggirnar í kjölfar svörtu skýrslunnar svokölluðu og slæms ástands fiskistofna við landið. Síldarstofninn hafði hrunið áratuginn á undan og vildu menn koma í veg fyrir að það sama gerðist með þorskstofninn. Læra af reynslunni og sögunni. Það var í senn hyggilegt og skiljanlegt. Margt hefur tekist vel. Við byggjum nú á sjálfbærni og ákvarðanir um veiðar eru teknar út frá vísindalegum rökum og forsendum. Framleiðni, hagræðing og verðmætasköpun hefur aukist. Meðan að vinnslustörfum í landi hefur fækkað hefur öðrum verðmætum og fjölbreyttari störfum í kringum sjávarútveg fjölgað. Greinin hefur ýtt undir sprota og nýsköpunarfyrirtæki. Við rekum í grunninn öflugan sjávarútveg. Sem hægt væri að vera svo stolt af ef öll myndin hefði verið kláruð. En það hefur ekki tekist. Stærsta breytan hefur verið skilin eftir. Enn áratugum eftir gildistöku kvótakerfisins. Þjóðin var sett til hliðar. Og þar situr hún enn. Þrátt fyrir niðurstöðu Auðlindarnefndarinnar árið 2000 um gjald og tímabindingu veiðiheimilda og ákvæði fiskveiðistjórnunarlaga um sameign þjóðarinnar, þá er raunin sú að í dag er sjávarútvegurinn sameign fárra útvaldra. Arðgreiðslur út úr sjávarútvegi frá upphafi árs 2016 til ársins 2020 nema 70.5 milljörðum króna. Á sama tíma hefur greinin greitt 35.9 milljarða króna í veiðigjöld sem er um helmingur af þeirri upphæð sem eigendur sjávarútvegsfyrirtækja hafa fengið í arð. Af þeirri fjárhæð þarf ríkið síðan að greiða alla þjónustu við greinina eins og Hafró og Fiskistofu en sá kostnaður hleypur á milljörðum. Hagnaður útgerða fyrir skatta og gjöld frá upphafi árs 2011 til loka árs 2020 var 616 milljarðar. Á sama tíma greiddi sjávarútvegurinn tæplega 30 prósent í skatta, opinber gjöld og veiðigjöld. Óbreytt kerfi ógnar lýðræðinu að mati þjóðarinnar Í áratugi hefur verið rætt um að sátt þurfi að nást um fiskveiðistjórnunarkerfið og auðlindagjöld. Og að undirstrika ótvíræðan eignarétt þjóðarinnar í stjórnarskrá með tímabundnum samningum. Lítið hefur þokast þótt mikill meirihluti þjóðarinnar telji að greiða eigi markaðsgjald fyrir afnot af fiskimiðum landsmanna. Stór hluti þjóðarinnar telur einnig óbreytt fiskveiðistjórnunarkerfi ógni lýðræðinu. Ef ég væri í útgerð hefði ég áhyggjur og af þeim óstöðugleika sem þessu fylgir. Fyrirstaðan til réttlátra breytinga á nokkuð skynsömu kerfi eru þeir flokkar sem nú sitja í ríkisstjórn. Það sást ágætlega þegar unnið var að auðlindaákvæði í stjórnarskrá á síðasta kjörtímabili. Líka þegar taka átti ákvarðanir um fyrirkomulag veiðigjalda. Og jafnvel enn skýrar þegar ríkisstjórnin fór í vandræðalegan feluleik með skýrslu um eignatengsl sjávarútvegsfyrirtækja í íslensku atvinnulífi. Samtök fyrirtækja í sjávarútvegi auglýsa nú grimmt að það velti margt á sjávarútvegi í samfélaginu. Það er hægt að taka undir það. En kaldhæðnin í orðum hagsmunasamtakanna er að fyrst og síðast verður ekki unnt að ná sátt um sjávarútveg nema útgerðin hætti þessum þvergirðingshætti og sleppi takinu. Ekki síst á stjórnarflokkunum. Þeir hreyfa sig lítt án græna ljóssins frá útgerðinni. Og opni hugann fyrir samtalinu við þjóðina um framtíðarfyrirkomulag. Á þessu veltur sáttin og réttlætið. Og dýrmætur fyrirsjáanleiki fyrir sjávarútveginn. Það er unnt að tryggja þjóðarhlutinn Málefnalega er ég sannfærð um að meirihluti sé á þingi til skynsamra breytinga á kerfinu. Líkt og er úti í samfélaginu. Fyrir eðlilegu gjaldi í gegnum markaðsleið, auðlindaákvæði í stjórnarskrá, tímabindingu veiðiréttarins, nýjum reglum sem bæta gegnsæi, hindra of mikla samþjöppun og tryggja dreifðari eignaraðild. Frumvörpin eru til. Viðreisn hefur séð til þess. Það er hægt að tryggja þjóðinni hlutinn sinn. Og það er líka hægt að tryggja harðduglegu fólki í útgerð hlutinn sinn. Eigendum, sjómönnum, fiskverkafólki. En þann pólitíska vilja er ekki að finna við ríkisstjórnarborðið. Þar eru allar breytingar blokkeraðar. Á meðan vex gjáin og tortryggnin í íslensku samfélagi. Ítök útgerða í öðrum atvinnugreinum aukast einnig samhliða. Gríðarlegur arður sjávarútvegsins af einkarétti á fiskveiðiauðlindinni er notaður til niðurgreiðslu á öðrum sviðum atvinnulífsins. Samkeppnisstaðan skekkist, fákeppni eykst og allir tapa. Mest þjóðin. Bubbi orti á sínum tíma: verbúðin er deyjandi heimur,kvótinn lá fyrir utan í dýpinu,kafbátur með útvalda innanborðssem brátt myndu stíga á land og eigna sér það. Flest virðist hafa komið á daginn í ljóði Bubba nema að verbúðin hefur aðeins breyst. Þjóðin sjálf situr nú í verbúðinni meðan að hinir útvöldu eflast og styrkjast. Ríkisstjórnin sér til þess. Og verbúðin heldur áfram. Verbúðin Ísland. Höfundur er formaður Viðreisnar.
Þegar orðið einelti er gjaldfellt – Til fylgjenda Katrínar Jakobsdóttur Kolbrá Höskuldsdóttir Skoðun
Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Skoðun Þegar orðið einelti er gjaldfellt – Til fylgjenda Katrínar Jakobsdóttur Kolbrá Höskuldsdóttir skrifar
Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth skrifar
Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson skrifar
Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar
Þegar orðið einelti er gjaldfellt – Til fylgjenda Katrínar Jakobsdóttur Kolbrá Höskuldsdóttir Skoðun
Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun