Aftur snúinn með útúrsnúning – Íhaldinu veitt aðhald Haukur Viðar Alfreðsson skrifar 11. apríl 2022 11:01 Það er ákveðin lenska hér á landi að véfengja ekki mikið það sem stjórnmálamenn segja. Það er þó aðeins að breytast. En oft á tíðum er nóg að fullyrða að hlutir séu á einn veginn og þá er það einfaldlega samþykkt, amk ekkert verið að reka annað framan í fólk. Ég gagnrýndi þingmann Sjálfstæðisflokksins, Diljá Mist, í nýlegri grein því mér fannst hún vera að taka full djúpt í árina og setja fram ýmsar skoðanir sem staðreyndir. Þetta kallar Diljá útúrsnúninga, svo ég held það sé gott að ég geri betur grein fyrir hvað ég er að deila á. Áður en ég sný mér að upphaflegri grein Diljár þá ætla ég að taka undir seinni grein hennar að því leitinu að framleiðsla á vöru og þjónustu eru vissulega undirstaða lífskjara, og að gjaldeyrisskapandi atvinnugreinar eru nauðsyn til þess að geta átt viðskipti við önnur lönd (það segir sig nokkurn veginn sjálft). En undirstaðan í hagkvæmri framleiðslu á vöru og þjónustu eru viðskipti og sérhæfing. Ofureinfaldað dæmi eru tveir einstaklingar sem hvor um sig eiga eitt ungabarn. Þeir geta annað hvort verið mikið heima að sjá um eigin börn og rétt náð að eiga í sig eða þá að annar sér um bæði börnin meðan hinn vinnur (t.d. við að fiska og selur fiskinn erlendis, skapar gjaldeyri). Þannig geta þeir aukið heildartekjur sínar samanlagt. Spurningin er svo hvor skapaði auknu tekjurnar? Það þurfti amk báða til. Svo hvor þeirra á að hafa hærri laun? Samfélagið okkar er stærri útgáfan af þessu að miklu leiti, þó það sé erfitt að festa krónutölu á mörg verk. Raunveruleikinn er svo að við fáum flest greidd út frá samningsstöðu og hversu vel við semjum, ekki mikilvægi starfsins í verðmætasköpun. Snúum okkur nú að fyrri grein Diljár, en þar segir meðal annars: „Á sama tíma hafa laun opinberra starfsmanna hækkað hraðar en laun á almennum markaði. Það viðhorf hefur verið ríkjandi lengst af að laun opinberra starfsmanna eigi að vera lægri en þau sem tíðkast á frjálsum markaði. Ástæðan er að opinberir starfsmenn hafa notið mun betri réttinda en annað vinnandi fólk.“ „Frjálsi markaðurinn á að vera leiðandi í launaþróun og öðrum starfskjörum. Það verður að tryggja að það sé eftirsóknarvert og aðlaðandi að starfa þar sem verðmætasköpun hagkerfisins er, á almennum markaði. Hið opinbera má ekki yfirbjóða einkageirann á öllum sviðum. “ Þessi grein Þórðar Snæs hjá Kjarnanum fer yfir launahækkanir hjá hinu opinbera og á almenna markaðnum á síðustu árum. Þar er vissulega tekið undir að laun hafa hækkað hraðar, aðallega í prósentum, hjá hinu opinbera. Eftir sem áður eru laun hjá hinu opinbera almennt talsvert lægri en á almenna markaðnum (munurinn er ca 15% eða meiri), sem er mun mikilvægara en hvað hækkanirnar hafa verið í sjálfu sér[1]. Á sama tíma hafa lífeyrisréttindi opinberra starfsmanna verið skert, en til þess að það væri samþykkt var sett markmið að laun hjá hinu opinbera og á almenna markaðnum væru orðin jöfn árið 2026. M.v. að á seinustu fimm árum (frá lokum 2016) hefur launamunurinn ekki minnkað nema um 0,4% er þó talsvert langt í land þar. Þessi greining fer talsvert gegn því að ríkið sé að yfirbjóða einkageirann, og í öllu falli er það óljóst hvort laun opinberra starfsmanna „eigi“ að vera lægri vegna góðra annarra réttinda eða einfaldlega því stéttarfélög og ríkið hafa samið illa fyrir þessa starfsmenn á árum áður. En á hverra ábyrgð er það að það sé eftirsóknarvert að starfa á almenna markaðnum? Á almenni markaðurinn alltaf að fá að stýra? Hvað ef stærri hlutur virðissköpunar almenna markaðsins lendir í vösum fjárfesta og stjórnenda en áður tíðkaðist[2], þannig að hlutur starfsmanna á plani stendur í stað eða rýrnar? Á það þá að vera nýja normið? Á ríkið að gúddera það í stað þess að láta græðgi fjárfesta bitna á þeim sjálfum þegar starfsmenn þeirra leita í betri laun? Vitanlega eiga stéttarfélög að leiða launabaráttuna, en ríkið á ekki bara að vera dyramotta fjármagnseigenda heldur. Að ógleymdu því að ef ríkið á að sinna störfum sínum vel, t.d. eftirlitshlutverkum með einkageiranum, þarf til þess hæft starfsfólk og til þess þarf laun við hæfi. Það sem ég tek úr grein Diljár er það sem ég les úr mörgum greinum Sjálfstæðismanna, Samtaka Atvinnulífsins, Viðskiptaráðs og co. Tónninn er að almenni markaðurinn geri allt betur (þeir skapa allt virðið, það verður að selja bankana því það er bara betra) og það er ætlað almennum starfsmönnum og láglauna fólki ábyrgð sem þau vilja ekki gangast við sjálf (það er aldrei nógu gott í ári fyrir launahækkanir í kjarasamningum að ótöldum verðbólguáhyggjunum, en ég ætla samt að semja frjálst um mín eigin laun án þess að taka samfélagslega ábyrgð á mögulegum afleiðingum þess). Yfirleitt lyktar þetta allt af hálfsannleik, enda ætlað til þess að viðhalda ákveðnu ástandi og stefnu en ekki til þess að breiða út heilög sannindi. Aðeins í lokin varðandi Vilhjálm Birgisson og afhverju ég hef ekki gagnrýnt hann. Það er heilt á litið einfalt: Mér þykir hann tala fyrir verðugum málstað alla jafna og hann er ekki með jafn vafasamar fullyrðingar. Til að taka svo allan vafa af þá er ég ekki að reyna bauna sérstaklega á Diljá, ég passa mig að láta fjármálaráðherra, fyrrum dómsmálaráðherra, ríkisstjórnina (o.fl) almennt (auk hér , hér , hér , hér og hér) og fleiri heyra það líka[3]. Það er einfaldlega þannig að það á að veita stjórnmálamönnum aðhald með gagnrýni og það á ekki að leyfa hagsmuna samtökum eins og SA og Viðskiptaráði að stýra allri umræðu um efnahag og fjármál. Sjálfstæðisflokkurinn er svo sérlega oft í sigtinu enda stendur hann að gott sem öllum íslenskum spillingarmálum[4] með einu að öðru móti. Það er ekki útúrsnúningur að jánka ekki öllum fullyrðingum frá okkar æðstu ráðamönnum án spurninga, jafnvel þó það sé lenskan. Höfundur er doktorsnemi í skattahagfræði, og notar gjarnan óformlega og mishnitna titla í skoðanapistlum. Ps. Þó ég hafi kallað viðhorfið einfeldningslegt þá tel ég ekki að Diljá sé einfeldningur. En ég held að raunveruleikinn hafi verið ofureinfaldaður til að selja ákveðna sögu. [1] T.d. er starf sem hækkar úr 500 þ.kr í 515 þ.kr áfram ákjósanlegra en starf sem hækkar úr 300 þ.kr í 350 þ.kr, þó að launahækkunin í krónum og prósentum hafi verið hærri í lægra launaða starfinu. Jafnvel ef hærra launaða starfið hefði hækkað í 550 þ.kr þá væri hægt að segja að lægra launaða starfið hafi fengið hærri launahækkun (%) þó að krónutölu hækkunin hafi verið sú sama og launabilið í krónum því það sama. Það er því auðséð að hækkunin segir ekki alla söguna. [2] Ég er ekki að fullyrða að svo sé á Íslandi, ég er að taka dæmi. Vissulega sýna tölur úr USA þó að auðæfin eru öll að sogast á toppinn, en ég hef ekki rýnt tölurnar næginlega hérlendis til að segja neitt um það að svo stöddu. [3] Þetta eru nokkur valin dæmi. Ég hef án nokkurs vafa sagt fleirum hug minn við fleiri tilefni en kemur fram í þessum greinum. [4] Ath að þessi listi er ekki tæmandi, en það bætir ekki tölfræði Sjálfstæðisflokksins þó hann yrði stækkaður. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Haukur V. Alfreðsson Skattar og tollar Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Halldór 18.05.2024 Halldór Lexía lærð á hálfum degi Stefanía Arnardóttir Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun Ég kýs Helgu Þórisdóttur Gerður Rún Guðlaugsdóttir Skoðun Birni Bjarnasyni svarað Arnar Þór Jónsson Skoðun Formaður húsfélagsins Guðmundur Andri Thorsson Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth Skoðun Sagan sem verður að segja Drífa Snædal Skoðun Bréf frá móður Berglind Fríða Viggósdóttir Skoðun Opið bréf til landsliðsmanna Íslands í blaki Guðbergur Egill Eyjólfsson Skoðun Skoðun Skoðun Lexía lærð á hálfum degi Stefanía Arnardóttir skrifar Skoðun Ég kýs Helgu Þórisdóttur Gerður Rún Guðlaugsdóttir skrifar Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth skrifar Skoðun Formaður húsfélagsins Guðmundur Andri Thorsson skrifar Skoðun Opið bréf til landsliðsmanna Íslands í blaki Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Kosningum frestað Ása Berglind Hjálmarsdóttir,Hrönn Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Mesti stjórnmálamaðurinn? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Birni Bjarnasyni svarað Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson skrifar Skoðun Baldur Þórhallsson er vitur og vís Bryndís Friðgeirsdóttir skrifar Skoðun Kjósum Katrínu Kjartan Ragnarsson skrifar Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar Skoðun Nýtt sveitarfélag Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Stafrænn ójöfnuður á upplýsingaöld Stella Samúelsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Varfærnisleg fagnaðarlæti Berglind Sunna Bragadóttir skrifar Skoðun „Ég skal baka fyrir Gunnar en ég kýs Kristján“ Páll Magnússon skrifar Skoðun Daðrað við sölu Björn Sævar Einarsson skrifar Skoðun Rannsóknir á söfnum skapa dýrmæta þekkingu Arndís Bergsdóttr skrifar Skoðun Sagan sem verður að segja Drífa Snædal skrifar Skoðun Nýsköpun innviða Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Fjöldi fyrirtækja hætta með Rapyd Oddný Björg Rafnsdóttir skrifar Skoðun Forsetaframbjóðendur undir áhrifum Kremlverja? Bjarni Már Magnússon skrifar Skoðun Bréf frá móður Berglind Fríða Viggósdóttir skrifar Skoðun Vill ekki lengur íslenzkan her? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hafa íslensk fjarskiptafélög málað sig út í horn? Aron Heiðar Steinsson skrifar Skoðun Á Ísland framtíð í NATO? Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Fjallkonan nýja, hún Katrín Þorvaldur Logason skrifar Skoðun Heilsa íslenskrar þjóðar, samofin framþróun í læknisfræði á Íslandi Theódór Skúli Sigurðsson skrifar Skoðun Njótum reynslu Katrínar Valgerður Bjarnadóttir skrifar Sjá meira
Það er ákveðin lenska hér á landi að véfengja ekki mikið það sem stjórnmálamenn segja. Það er þó aðeins að breytast. En oft á tíðum er nóg að fullyrða að hlutir séu á einn veginn og þá er það einfaldlega samþykkt, amk ekkert verið að reka annað framan í fólk. Ég gagnrýndi þingmann Sjálfstæðisflokksins, Diljá Mist, í nýlegri grein því mér fannst hún vera að taka full djúpt í árina og setja fram ýmsar skoðanir sem staðreyndir. Þetta kallar Diljá útúrsnúninga, svo ég held það sé gott að ég geri betur grein fyrir hvað ég er að deila á. Áður en ég sný mér að upphaflegri grein Diljár þá ætla ég að taka undir seinni grein hennar að því leitinu að framleiðsla á vöru og þjónustu eru vissulega undirstaða lífskjara, og að gjaldeyrisskapandi atvinnugreinar eru nauðsyn til þess að geta átt viðskipti við önnur lönd (það segir sig nokkurn veginn sjálft). En undirstaðan í hagkvæmri framleiðslu á vöru og þjónustu eru viðskipti og sérhæfing. Ofureinfaldað dæmi eru tveir einstaklingar sem hvor um sig eiga eitt ungabarn. Þeir geta annað hvort verið mikið heima að sjá um eigin börn og rétt náð að eiga í sig eða þá að annar sér um bæði börnin meðan hinn vinnur (t.d. við að fiska og selur fiskinn erlendis, skapar gjaldeyri). Þannig geta þeir aukið heildartekjur sínar samanlagt. Spurningin er svo hvor skapaði auknu tekjurnar? Það þurfti amk báða til. Svo hvor þeirra á að hafa hærri laun? Samfélagið okkar er stærri útgáfan af þessu að miklu leiti, þó það sé erfitt að festa krónutölu á mörg verk. Raunveruleikinn er svo að við fáum flest greidd út frá samningsstöðu og hversu vel við semjum, ekki mikilvægi starfsins í verðmætasköpun. Snúum okkur nú að fyrri grein Diljár, en þar segir meðal annars: „Á sama tíma hafa laun opinberra starfsmanna hækkað hraðar en laun á almennum markaði. Það viðhorf hefur verið ríkjandi lengst af að laun opinberra starfsmanna eigi að vera lægri en þau sem tíðkast á frjálsum markaði. Ástæðan er að opinberir starfsmenn hafa notið mun betri réttinda en annað vinnandi fólk.“ „Frjálsi markaðurinn á að vera leiðandi í launaþróun og öðrum starfskjörum. Það verður að tryggja að það sé eftirsóknarvert og aðlaðandi að starfa þar sem verðmætasköpun hagkerfisins er, á almennum markaði. Hið opinbera má ekki yfirbjóða einkageirann á öllum sviðum. “ Þessi grein Þórðar Snæs hjá Kjarnanum fer yfir launahækkanir hjá hinu opinbera og á almenna markaðnum á síðustu árum. Þar er vissulega tekið undir að laun hafa hækkað hraðar, aðallega í prósentum, hjá hinu opinbera. Eftir sem áður eru laun hjá hinu opinbera almennt talsvert lægri en á almenna markaðnum (munurinn er ca 15% eða meiri), sem er mun mikilvægara en hvað hækkanirnar hafa verið í sjálfu sér[1]. Á sama tíma hafa lífeyrisréttindi opinberra starfsmanna verið skert, en til þess að það væri samþykkt var sett markmið að laun hjá hinu opinbera og á almenna markaðnum væru orðin jöfn árið 2026. M.v. að á seinustu fimm árum (frá lokum 2016) hefur launamunurinn ekki minnkað nema um 0,4% er þó talsvert langt í land þar. Þessi greining fer talsvert gegn því að ríkið sé að yfirbjóða einkageirann, og í öllu falli er það óljóst hvort laun opinberra starfsmanna „eigi“ að vera lægri vegna góðra annarra réttinda eða einfaldlega því stéttarfélög og ríkið hafa samið illa fyrir þessa starfsmenn á árum áður. En á hverra ábyrgð er það að það sé eftirsóknarvert að starfa á almenna markaðnum? Á almenni markaðurinn alltaf að fá að stýra? Hvað ef stærri hlutur virðissköpunar almenna markaðsins lendir í vösum fjárfesta og stjórnenda en áður tíðkaðist[2], þannig að hlutur starfsmanna á plani stendur í stað eða rýrnar? Á það þá að vera nýja normið? Á ríkið að gúddera það í stað þess að láta græðgi fjárfesta bitna á þeim sjálfum þegar starfsmenn þeirra leita í betri laun? Vitanlega eiga stéttarfélög að leiða launabaráttuna, en ríkið á ekki bara að vera dyramotta fjármagnseigenda heldur. Að ógleymdu því að ef ríkið á að sinna störfum sínum vel, t.d. eftirlitshlutverkum með einkageiranum, þarf til þess hæft starfsfólk og til þess þarf laun við hæfi. Það sem ég tek úr grein Diljár er það sem ég les úr mörgum greinum Sjálfstæðismanna, Samtaka Atvinnulífsins, Viðskiptaráðs og co. Tónninn er að almenni markaðurinn geri allt betur (þeir skapa allt virðið, það verður að selja bankana því það er bara betra) og það er ætlað almennum starfsmönnum og láglauna fólki ábyrgð sem þau vilja ekki gangast við sjálf (það er aldrei nógu gott í ári fyrir launahækkanir í kjarasamningum að ótöldum verðbólguáhyggjunum, en ég ætla samt að semja frjálst um mín eigin laun án þess að taka samfélagslega ábyrgð á mögulegum afleiðingum þess). Yfirleitt lyktar þetta allt af hálfsannleik, enda ætlað til þess að viðhalda ákveðnu ástandi og stefnu en ekki til þess að breiða út heilög sannindi. Aðeins í lokin varðandi Vilhjálm Birgisson og afhverju ég hef ekki gagnrýnt hann. Það er heilt á litið einfalt: Mér þykir hann tala fyrir verðugum málstað alla jafna og hann er ekki með jafn vafasamar fullyrðingar. Til að taka svo allan vafa af þá er ég ekki að reyna bauna sérstaklega á Diljá, ég passa mig að láta fjármálaráðherra, fyrrum dómsmálaráðherra, ríkisstjórnina (o.fl) almennt (auk hér , hér , hér , hér og hér) og fleiri heyra það líka[3]. Það er einfaldlega þannig að það á að veita stjórnmálamönnum aðhald með gagnrýni og það á ekki að leyfa hagsmuna samtökum eins og SA og Viðskiptaráði að stýra allri umræðu um efnahag og fjármál. Sjálfstæðisflokkurinn er svo sérlega oft í sigtinu enda stendur hann að gott sem öllum íslenskum spillingarmálum[4] með einu að öðru móti. Það er ekki útúrsnúningur að jánka ekki öllum fullyrðingum frá okkar æðstu ráðamönnum án spurninga, jafnvel þó það sé lenskan. Höfundur er doktorsnemi í skattahagfræði, og notar gjarnan óformlega og mishnitna titla í skoðanapistlum. Ps. Þó ég hafi kallað viðhorfið einfeldningslegt þá tel ég ekki að Diljá sé einfeldningur. En ég held að raunveruleikinn hafi verið ofureinfaldaður til að selja ákveðna sögu. [1] T.d. er starf sem hækkar úr 500 þ.kr í 515 þ.kr áfram ákjósanlegra en starf sem hækkar úr 300 þ.kr í 350 þ.kr, þó að launahækkunin í krónum og prósentum hafi verið hærri í lægra launaða starfinu. Jafnvel ef hærra launaða starfið hefði hækkað í 550 þ.kr þá væri hægt að segja að lægra launaða starfið hafi fengið hærri launahækkun (%) þó að krónutölu hækkunin hafi verið sú sama og launabilið í krónum því það sama. Það er því auðséð að hækkunin segir ekki alla söguna. [2] Ég er ekki að fullyrða að svo sé á Íslandi, ég er að taka dæmi. Vissulega sýna tölur úr USA þó að auðæfin eru öll að sogast á toppinn, en ég hef ekki rýnt tölurnar næginlega hérlendis til að segja neitt um það að svo stöddu. [3] Þetta eru nokkur valin dæmi. Ég hef án nokkurs vafa sagt fleirum hug minn við fleiri tilefni en kemur fram í þessum greinum. [4] Ath að þessi listi er ekki tæmandi, en það bætir ekki tölfræði Sjálfstæðisflokksins þó hann yrði stækkaður.
Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth skrifar
Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson skrifar
Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar
Skoðun Heilsa íslenskrar þjóðar, samofin framþróun í læknisfræði á Íslandi Theódór Skúli Sigurðsson skrifar
Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun