Frelsið kemur að utan Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar 15. júní 2023 08:32 Flest framfaraskref sem við höfum tekið sem samfélag byggja á meira frelsi og aukinni samkeppni. Þannig er óumdeilt að aðild okkar að Evrópska efnahagssvæðinu undir lok síðustu aldar braut upp einokun og ríkisrekstur á fjölmörgum sviðum atvinnu- og viðskiptalífs. Aðgangur að stærri markaði gjörbreytti smásölu með vöru og þjónustu og það sem meira er, bætti þjónustu til neytenda og lækkaði vöruverð. Hopp inn í framtíðina Framkvæmdastjóri Hopp rakti í nýlegu viðtali hvernig fyrirtækið hyggst hasla sér völl á leigubílamarkaði hér á landi. Í viðtalinu lagði hún áherslu á að þjónustan ætti að vera neytendamiðuð, bjóða upp á meira gagnsæi, öryggi og aukið framboði m.a með því að nýta sér hugbúnaðarþróun sem önnur og stærri erlend samgöngufyrirtæki hafa lagt grunn að og þannig gjörbreytt þessari þjónustu. Fyrir örfáum árum síðan var óhugsandi að þessi ágæti framkvæmdastjóri gæti talað með þessum hætti. Lög um leigubílastarfsemi hafa verið mjög íþyngjandi og takmarkandi hérlendis og hefur ESA, eftirlitsstofnun EFTA sem sér um framfylgja EES samningnum ítrekað bent íslenskum stjórnvöldum á brot gegn rétti borgaranna til að stunda sjálfstæða atvinnustarfsemi. Viðreisn hefur lengi barist fyrir því að opna þessa löggjöf upp og var því stuðningsmaður frumvarps sem samþykkt var seint á síðasta ári og gekk í gildi 1. apríl sl. Á grunni þeirra laga geta fyrirtæki eins og Hopp veitt samkeppni og stuðlað að framþróun í samgöngumálum samanber þá þróun sem hefur átt sér stað á erlendum mörkuðum sem við berum okkur saman við. Þarf alltaf að vera vín? Annað fyrirtæki, Costco, tilkynnti í vikunni að það hyggist bjóða neytendum vinsæla vöru til afhendingar í vöruhúsi sínu í Garðabæ. Sala á vörunni mun hins vegar einungis fara fram í gegnum netsölu, sem fyrirtækið hefur hingað til bara haft opna fyrir pantanir á glæsilegum afmælistertum og endurnýjun á aðildarkortum. Þetta fyrirtæki er sem sagt að leggja töluverða lykkju á leið sína til þess að bjóða neytendum, sjálfráða fullorðnu fólki á tilteknum aldri, vöru sem það vill kaupa en má hins vegar lögum samkvæmt bara kaupa af hinu opinbera. Það telst þannig til tíðinda að erlend verslunarkeðja sem endurræsti samkeppni hér með innkomu sinni inn á smásölumarkaðinn, svo ekki sé talað um eldsneytismarkaðinn, ætli að verða fyrst til þess að bjóða upp á áfengi í búðum eftir krókaleið. Hlutverk löggjafans er að búa til ramma og treysta fólki til þess að athafna sig innan hans. Eðli málsins samkvæmt eru frjálsir einstaklingar fljótari til að taka framfaraskref og ekki hægt að ætlast til þess að löggjafinn sjái allt fyrir eða sé á undan sinni samtíð. En þegar löggjöf er orðin óvirk í eðli sínu og úrelt þannig að fólk og fyrirtæki hafa fundið leið framhjá henni skiptir máli að bregðast við og aðlaga sig að raunveruleikanum. Áfengislöggjöfin er gott dæmi um þetta. Leiðin sem Costco hefur valið við að bjóða neytendum vöru sem þau vilja kaup er ekki ný, því nokkur fyrirtæki, með brautryðjandann Arnar Sigurðsson vínkaupmann í broddi fylkingar, eru nú þegar að selja neytendum áfengi í gegnum netið. Það sem er nýtt í þessu er kannski helst það að ákallið um að taka fyrir alvöru samtal um breytingar á lögum um áfengissölu er orðið mjög aðkallandi. Það grefur undan samfélagssáttmálanum okkar að viðhalda löggjöf sem er virt að vettugi. Ekki benda á mig Það er hlutverk stjórnmálafólks á hverjum tíma að takast á við erfið verkefni og finna lausn á samfélagslegum áskorunum. En til þess þarf hugrekki og pólitískt þrek og þar virðist hnífurinn sitja fastur í kúnni. Núverandi samsetning ríkisstjórnarinnar kemur í veg fyrir að pólitískt viðkvæm og flókin mál séu rædd eða ákvarðanir teknar. Nýleg löggjöf um rýmkun á leigubílamarkaði varð að veruleika þrátt fyrir þessa staðreynd og aðallega vegna ávirðinga frá erlendum eftirlitsstofnunum, en ekki vegna þess að gömlu flokkarnir í ríkisstjórninni hafi haft knýjandi þörf til að breyta. Reyndar virðast frelsismál eiga sérlega erfitt uppdráttar við ríkisstjórnarborðið. Þannig má í raun ætla að breytingar á áfengislöggjöfinni séu á endanum orðnar að veruleika með tilkomu bandarísks smásölurisa inn á markaðinn. Enn eina ferðina virðumst við því ætla að vera farþegar í innreið nútímans og láta aðra um að frelsa okkur. Í stað þess að taka ábyrgð, læra af reynslunni og meðtaka hvað raunverulegt frelsi og alvöru samkeppni hefur gefið okkur mikið og gert okkur gott. Höfundur er formaður Viðreisnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir Viðreisn Áfengi og tóbak Alþingi Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Þrír dæmigerðir dagar skemmtiferðaskipafarþega í júlí Ingvar Örn Ingvarsson Skoðun „Fyrstur kemur fyrstur fær“: Börnum mismunað í aðgengi að sumarnámskeiðum á vegum Reykjavíkurborgar Foreldrar barna á starfsstöð í Vesturbæ Reykjavíkur Skoðun Útrýming mannsins á RÚV Vala Hafstað Skoðun Dagur til umhugsunar Jón Steindór Valdimarsson Skoðun Minnisleysi eða þekkingarskortur? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Stórhættulegir ágallar á örorkufrumvarpi ríkisstjórnarinnar Jóhann Páll Jóhannsson Skoðun Að leysa vandann með quick fix Guðbrandur Einarsson Skoðun Dáin og deyjandi dýr en engin neyð? Linda Karen Gunnarsdóttir Skoðun Siðferðileg heilindi Háskóla Íslands á tímum þjóðarmorðs Háskólafólk fyrir Palestínu Skoðun Heillandi Halla Hrund Stefán Hilmarsson Skoðun Skoðun Skoðun Riðulaust Ísland! Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun „Fyrstur kemur fyrstur fær“: Börnum mismunað í aðgengi að sumarnámskeiðum á vegum Reykjavíkurborgar Foreldrar barna á starfsstöð í Vesturbæ Reykjavíkur skrifar Skoðun Siðferðileg heilindi Háskóla Íslands á tímum þjóðarmorðs Háskólafólk fyrir Palestínu skrifar Skoðun Stórhættulegir ágallar á örorkufrumvarpi ríkisstjórnarinnar Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Þrír dæmigerðir dagar skemmtiferðaskipafarþega í júlí Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Minnisleysi eða þekkingarskortur? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Dáin og deyjandi dýr en engin neyð? Linda Karen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Dagur til umhugsunar Jón Steindór Valdimarsson skrifar Skoðun Að leysa vandann með quick fix Guðbrandur Einarsson skrifar Skoðun Var upplýsingagjöf í covidfaraldrinum upplýsingaóreiða? Steingrímur Atlason skrifar Skoðun Mikilvægi íþróttafélaga Lárus Sigurðsson skrifar Skoðun Sumargjafir Gunnar Ingi Björnsson skrifar Skoðun Þar sem er reykur þar er… Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Betur má ef duga skal Kristinn Árni L. Hróbjartsson skrifar Skoðun Menningarlegur og sáttfús forseti Aldís Aðalbjarnardóttir skrifar Skoðun Leið að hraðari innviðauppbyggingu Sölvi Sturluson skrifar Skoðun Viltu bjarga heiminum? Samfélagsdrifnar loftslagslausnir Inga Rós Antoníusdóttir skrifar Skoðun Hugleiðingar í aðdraganda kosninga Þuríður Helga Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Lýðskrum eða minnisleysi? Þorvaldur Þorvaldsson skrifar Skoðun Stuðningur við langtímakjarasamninga Sigurður Ingi Jóhannsson skrifar Skoðun Baldur er minn forseti Hjalti Vignisson skrifar Skoðun Vits er þörf þeim er víða ratar- um gagnsemi og glapræði gervigreindar Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Að læra nýtt tungumál og sýna þolinmæði Valerio Gargiulo skrifar Skoðun Það er mikill munur á þeim sem vanda sig og hinum sem vanda sig ekki Sigurður G. Guðjónsson skrifar Skoðun Það sem spurt var um - en svörin þunn og kom kannski ekki á óvart Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Að rækta garðinn sinn Eva Dögg Davíðsdóttir skrifar Skoðun Dánaraðstoð og siðareglur lækna Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Vörður á veginum framundan Davíð Þorláksson skrifar Skoðun Umferðarreglur og öryggi fyrir Hjólað í vinnuna Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Af hverju kýs ég ekki Katrínu Jakobs Birgir Dýrfjörð skrifar Sjá meira
Flest framfaraskref sem við höfum tekið sem samfélag byggja á meira frelsi og aukinni samkeppni. Þannig er óumdeilt að aðild okkar að Evrópska efnahagssvæðinu undir lok síðustu aldar braut upp einokun og ríkisrekstur á fjölmörgum sviðum atvinnu- og viðskiptalífs. Aðgangur að stærri markaði gjörbreytti smásölu með vöru og þjónustu og það sem meira er, bætti þjónustu til neytenda og lækkaði vöruverð. Hopp inn í framtíðina Framkvæmdastjóri Hopp rakti í nýlegu viðtali hvernig fyrirtækið hyggst hasla sér völl á leigubílamarkaði hér á landi. Í viðtalinu lagði hún áherslu á að þjónustan ætti að vera neytendamiðuð, bjóða upp á meira gagnsæi, öryggi og aukið framboði m.a með því að nýta sér hugbúnaðarþróun sem önnur og stærri erlend samgöngufyrirtæki hafa lagt grunn að og þannig gjörbreytt þessari þjónustu. Fyrir örfáum árum síðan var óhugsandi að þessi ágæti framkvæmdastjóri gæti talað með þessum hætti. Lög um leigubílastarfsemi hafa verið mjög íþyngjandi og takmarkandi hérlendis og hefur ESA, eftirlitsstofnun EFTA sem sér um framfylgja EES samningnum ítrekað bent íslenskum stjórnvöldum á brot gegn rétti borgaranna til að stunda sjálfstæða atvinnustarfsemi. Viðreisn hefur lengi barist fyrir því að opna þessa löggjöf upp og var því stuðningsmaður frumvarps sem samþykkt var seint á síðasta ári og gekk í gildi 1. apríl sl. Á grunni þeirra laga geta fyrirtæki eins og Hopp veitt samkeppni og stuðlað að framþróun í samgöngumálum samanber þá þróun sem hefur átt sér stað á erlendum mörkuðum sem við berum okkur saman við. Þarf alltaf að vera vín? Annað fyrirtæki, Costco, tilkynnti í vikunni að það hyggist bjóða neytendum vinsæla vöru til afhendingar í vöruhúsi sínu í Garðabæ. Sala á vörunni mun hins vegar einungis fara fram í gegnum netsölu, sem fyrirtækið hefur hingað til bara haft opna fyrir pantanir á glæsilegum afmælistertum og endurnýjun á aðildarkortum. Þetta fyrirtæki er sem sagt að leggja töluverða lykkju á leið sína til þess að bjóða neytendum, sjálfráða fullorðnu fólki á tilteknum aldri, vöru sem það vill kaupa en má hins vegar lögum samkvæmt bara kaupa af hinu opinbera. Það telst þannig til tíðinda að erlend verslunarkeðja sem endurræsti samkeppni hér með innkomu sinni inn á smásölumarkaðinn, svo ekki sé talað um eldsneytismarkaðinn, ætli að verða fyrst til þess að bjóða upp á áfengi í búðum eftir krókaleið. Hlutverk löggjafans er að búa til ramma og treysta fólki til þess að athafna sig innan hans. Eðli málsins samkvæmt eru frjálsir einstaklingar fljótari til að taka framfaraskref og ekki hægt að ætlast til þess að löggjafinn sjái allt fyrir eða sé á undan sinni samtíð. En þegar löggjöf er orðin óvirk í eðli sínu og úrelt þannig að fólk og fyrirtæki hafa fundið leið framhjá henni skiptir máli að bregðast við og aðlaga sig að raunveruleikanum. Áfengislöggjöfin er gott dæmi um þetta. Leiðin sem Costco hefur valið við að bjóða neytendum vöru sem þau vilja kaup er ekki ný, því nokkur fyrirtæki, með brautryðjandann Arnar Sigurðsson vínkaupmann í broddi fylkingar, eru nú þegar að selja neytendum áfengi í gegnum netið. Það sem er nýtt í þessu er kannski helst það að ákallið um að taka fyrir alvöru samtal um breytingar á lögum um áfengissölu er orðið mjög aðkallandi. Það grefur undan samfélagssáttmálanum okkar að viðhalda löggjöf sem er virt að vettugi. Ekki benda á mig Það er hlutverk stjórnmálafólks á hverjum tíma að takast á við erfið verkefni og finna lausn á samfélagslegum áskorunum. En til þess þarf hugrekki og pólitískt þrek og þar virðist hnífurinn sitja fastur í kúnni. Núverandi samsetning ríkisstjórnarinnar kemur í veg fyrir að pólitískt viðkvæm og flókin mál séu rædd eða ákvarðanir teknar. Nýleg löggjöf um rýmkun á leigubílamarkaði varð að veruleika þrátt fyrir þessa staðreynd og aðallega vegna ávirðinga frá erlendum eftirlitsstofnunum, en ekki vegna þess að gömlu flokkarnir í ríkisstjórninni hafi haft knýjandi þörf til að breyta. Reyndar virðast frelsismál eiga sérlega erfitt uppdráttar við ríkisstjórnarborðið. Þannig má í raun ætla að breytingar á áfengislöggjöfinni séu á endanum orðnar að veruleika með tilkomu bandarísks smásölurisa inn á markaðinn. Enn eina ferðina virðumst við því ætla að vera farþegar í innreið nútímans og láta aðra um að frelsa okkur. Í stað þess að taka ábyrgð, læra af reynslunni og meðtaka hvað raunverulegt frelsi og alvöru samkeppni hefur gefið okkur mikið og gert okkur gott. Höfundur er formaður Viðreisnar.
„Fyrstur kemur fyrstur fær“: Börnum mismunað í aðgengi að sumarnámskeiðum á vegum Reykjavíkurborgar Foreldrar barna á starfsstöð í Vesturbæ Reykjavíkur Skoðun
Skoðun „Fyrstur kemur fyrstur fær“: Börnum mismunað í aðgengi að sumarnámskeiðum á vegum Reykjavíkurborgar Foreldrar barna á starfsstöð í Vesturbæ Reykjavíkur skrifar
Skoðun Siðferðileg heilindi Háskóla Íslands á tímum þjóðarmorðs Háskólafólk fyrir Palestínu skrifar
Skoðun Stórhættulegir ágallar á örorkufrumvarpi ríkisstjórnarinnar Jóhann Páll Jóhannsson skrifar
Skoðun Vits er þörf þeim er víða ratar- um gagnsemi og glapræði gervigreindar Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar
Skoðun Það er mikill munur á þeim sem vanda sig og hinum sem vanda sig ekki Sigurður G. Guðjónsson skrifar
Skoðun Það sem spurt var um - en svörin þunn og kom kannski ekki á óvart Sigurður Páll Jónsson skrifar
„Fyrstur kemur fyrstur fær“: Börnum mismunað í aðgengi að sumarnámskeiðum á vegum Reykjavíkurborgar Foreldrar barna á starfsstöð í Vesturbæ Reykjavíkur Skoðun