Námsefnisgerð stendur höllum fæti Henry Alexander Henrysson og Sólrún Harðardóttir skrifa 14. febrúar 2024 08:30 Námsefni í skólastarfi Öll getum við verið sammála um að með góðu námsefni er stuðlað að aukinni þekkingu, skilningi, hæfni og þroska nemenda. Gæði námsefnis hefur samkvæmt öllum rannsóknum mikil áhrif á árangur og menntun. Vissulega byggir menntun á einstaklingnum sjálfum, sem og kennurum og skólaanda, en námsefnið er alltaf viðfangsefnið sem glímt er við og spunnið út frá. Gott námsefni vekur áhuga, styður við fjölbreytta kennsluhætti, gagnrýna hugsun, lýðræðislegt samtal og skapandi vinnu. Það hvetur og örvar bæði nemendur og kennara. Gott námsefni er ekki einungis fyrir nemendur heldur styður það við kennarann í starfi sínu. Með faglegri og metnaðarfullri námsefnisgerð, í samræmi við aðalnámskrá, fæst efni sem skólakerfið og samfélagið getur treyst. Íslenskt samfélag þarf á að halda séríslensku námsefni sem tekur meðal annars mið af menningu okkar, sögu, einstakri náttúru og tungumáli. Eins verður að taka tillit til fjölbreytni nemenda og getu, til dæmis stækkandi hóps nemenda af erlendum uppruna og veita þarf þeim eðlilegt rými í skólakerfinu. Það ætti meðal annars að koma fram í námsefnisgerð. Þarna er alvarleg brotalöm. Námsefni er af ýmsum toga. Í gegnum tíðina hafa bækur skipað sinn sess. Bækur eru sannarlega góðar sem slíkar og þær geta stuðlað að mjög fjölbreyttu og skapandi skólastarfi. Engu að síður er mikilvægt að auka fjölbreytnina og nýta tæknina betur. Tölvutæknin er alls staðar, en það sem er kannski mikilvægara er hið kennslufræðilega afl sem getur falist í henni. Sem dæmi má taka rafbækur eða fræðsluvefi, með sínu lifandi myndefni og þar sem fara má misdjúpt í efnið eftir aðstæðum eða áhuga. Annað dæmi eru forrit sem fela í sér alls konar útreikninga og gera nemendum fært að rannsaka töfra stærðfræðinnar; formúlur, runur og mynstur. Einnig má nefna hugbúnað þar sem notendur geta mögulega flakkað í tíma, kynnt sér annars konar samfélög og sett sig í spor annarra. PISA Undir lok síðasta árs var um fátt meira rætt en slakan árangur íslenskra barna í svokallaðri PISA könnun sem er samkvæmt vef Menntamálastofnunar „umfangsmikil alþjóðleg könnun á hæfni og getu 15 ára nemenda í lesskilningi, læsi á náttúruvísindi og læsi á stærðfræði“. Umræðan fór eins og vill verða um víðan völl og var augljóst að áhugafólki um skólamál var brugðið við niðurstöður sem virtust sýna fram á að frammistaða íslenskra nemenda væri undir meðaltali OECD-ríkja og undir árangri jafnaldra þeirra á Norðurlöndunum á öllum þremur sviðum. Vissulega eiga mörg móðurmál undir högg að sækja í samtímanum. Lesskilningur barna og unglinga hlýtur að litast af því. Margir voru einnig fljótir til að benda á að snjallsímanotkun eykst frá ári til árs og verður áberandi hjá sífellt yngri aldurshópum. Almennur lestur hefur örugglega minnkað, og börn og unglingar eiga í minna sambandi við foreldra sína og aðra fullorðna. Innflytjendum hefur einnig fjölgað sem hefur valdið auknu álagi á skólakerfið. En þessi atriði virðast þó ekki skýra hvers vegna staðan er önnur og verri hér en víða annars staðar sem við berum okkur saman við. Sömu atriði eiga við í þeim löndum. Eitt atriði sem kom lítið fram í umræðunum undir lok síðasta árs var hver staðan sé í íslenskri námsefnisgerð. Getur verið að hluti ástæðunnar fyrir slæmum árangri íslenskra nemenda sé takmörkuð útgáfa á efni sem bæði reynir á lesskilning nemenda og vekur um leið áhuga þeirra? Það sem skilur Ísland frá mörgum þeim löndum sem við viljum bera okkur saman við er hið smáa og viðkvæma málsvæði. Þegar við þurfum í raun að leggja meiri kraft í námsefnisgerð heldur en flest önnur lönd þá virðumst við dragast aftur úr. Við vitum að við getum lagt til framúrskarandi námsefni á íslensku í náttúruvísindum og stærðfræði, sem og auðvitað almennt námsefni sem reynir á lesskilning. En til þess að slíkt efni sé samið af fagfólki þarf í ríkara mæli að gera því kleift að helga sig slíkum skrifum. Undanfarin ár höfum við treyst á fórnfýsi og óeigingjarnt starf námsefnishöfunda fremur en eftirsóknarverð starfskjör fyrir þá útgáfu sem hefur þrátt fyrir allt átt sér stað á Íslandi. Meðan undirstöðurnar eru ekki betur styrktar er hætt við að námsefnisgerð standi áfram höllum fæti. Framtíð námsefnisgerðar Að útbúa námsefni krefst mikillar hæfni og sérþekkingar á ýmsum sviðum. Höfundar eru gjarnan í aðalhlutverki, en verkið kallar engu að síður á samvinnu ólíkra sérfræðinga. Til staðar verður að vera góð þekking á viðfangsefninu, kennslufræðileg þekking, sú list að kunna að skrifa á máli sem við á, hæfni til að myndskreyta og gera skýringarmyndir, auk þess að ganga frá til útgáfu, hver svo sem miðillinn er. Þetta er augljóslega verkefni sem margir koma að. Útgáfa námsefnis á íslensku hefur því miður verið í lægð. Við getum sannarlega gert betur og við skynjum áhuga fyrir því. Fjölga þyrfti skipulega í röðum námsefnishöfunda, styrkja þá, greiða þeim umtalsvert betri laun og opna þeim greiðari leið til að gefa út efni. Auka þarf fjármagn til námsefnisgerðar ef vel á að vera til að stuðla að fjölbreytni og gæðum námsefnis. Allir sem hlut eiga að máli þurfa einfaldlega að sýna meiri stórhug. En sem betur fer er margt í deiglunni. Starfshópur á vegum mennta- og barnamálaráðuneytisins er nú að störfum og ræðir fyrirkomulag íslenskrar námsefnisútgáfu. Einnig er framundan málþing, sem Hagþenkir hafði frumkvæði um að efnt yrði til, föstudaginn 16. febrúar klukkan 13.00–17.00 á Reykjavík Natura. Félagið ásamt fjölda hagaðila standa að málþinginu auk mennta- og barnamálaráðuneytisins og verður þar fjallað um námsefni og fyrirkomulag útgáfu þess. Markmið málþingsins er að skoða leiðir til að tryggja aukið aðgengi nemenda að vönduðum og fjölbreyttum námsgögnum með því að fara yfir núverandi fyrirkomulag á útgáfu námsgagna og ræddar leiðir til úrbóta. Við vonum sannarlega að ástæða sé til bjartsýni hvað varðar námsefnisgerð og -útgáfu og þar með árangur nemenda til framtíðar. Við sjáum hér og þar vonarneista sem vonandi rétta íslenska námsefnisgerð við að lokum, öllum til farsældar. Höfundar eru báðir í stjórn Hagþenkis, félags höfunda fræðirita og kennslugagna. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Henry Alexander Henrysson Skóla - og menntamál PISA-könnun Grunnskólar Framhaldsskólar Háskólar Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Þegar orðið einelti er gjaldfellt – Til fylgjenda Katrínar Jakobsdóttur Kolbrá Höskuldsdóttir Skoðun Þegar ég heyri nafnið Katrín Jakobsdóttir Hans Alexander Margrétarson Hansen Skoðun Hvaða eiginleika þarf forseti að hafa? Hildur Eir Bolladóttir Skoðun Nú vandast valið Ebba Margrét Magnúsdóttir Skoðun Halldór 18.05.2024 Halldór Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun Halla Hrund eða Katrín? Reynir Böðvarsson Skoðun Að sameina frekar en sundra Fríða Björk Ingvarsdóttir Skoðun Halla Hrund - ein af okkur Hjálmar Gíslason Skoðun Birni Bjarnasyni svarað Arnar Þór Jónsson Skoðun Skoðun Skoðun Halla Hrund - ein af okkur Hjálmar Gíslason skrifar Skoðun Að sameina frekar en sundra Fríða Björk Ingvarsdóttir skrifar Skoðun Þegar orðið einelti er gjaldfellt – Til fylgjenda Katrínar Jakobsdóttur Kolbrá Höskuldsdóttir skrifar Skoðun Hvaða eiginleika þarf forseti að hafa? Hildur Eir Bolladóttir skrifar Skoðun Þegar ég heyri nafnið Katrín Jakobsdóttir Hans Alexander Margrétarson Hansen skrifar Skoðun Í framhaldi af viðtali við Helgu Þórisdóttur Kári Stefánsson skrifar Skoðun Góð gildi og staðfesta Höllu Hrundar Margrét Reynisdóttir skrifar Skoðun Halla Hrund eða Katrín? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Til áréttingar Kári Stefánsson skrifar Skoðun Kynhluthlaust mál, máltilfinning og forsetaframboð Höskuldur Þráinsson skrifar Skoðun Er klassískt frjálslyndi orðið að jaðarskoðun? Kári Allansson skrifar Skoðun Forseti Íslands veifaði mér Fjóla Einarsdóttir skrifar Skoðun Ákall til framtíðar: Nám í félagsráðgjöf! Steinunn Bergmann skrifar Skoðun Lexía lærð á hálfum degi Stefanía Arnardóttir skrifar Skoðun Ég kýs Helgu Þórisdóttur Gerður Rún Guðlaugsdóttir skrifar Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth skrifar Skoðun Formaður húsfélagsins Guðmundur Andri Thorsson skrifar Skoðun Opið bréf til landsliðsmanna Íslands í blaki Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Kosningum frestað Ása Berglind Hjálmarsdóttir,Hrönn Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Mesti stjórnmálamaðurinn? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Birni Bjarnasyni svarað Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson skrifar Skoðun Baldur Þórhallsson er vitur og vís Bryndís Friðgeirsdóttir skrifar Skoðun Kjósum Katrínu Kjartan Ragnarsson skrifar Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar Skoðun Nýtt sveitarfélag Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Stafrænn ójöfnuður á upplýsingaöld Stella Samúelsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Varfærnisleg fagnaðarlæti Berglind Sunna Bragadóttir skrifar Skoðun „Ég skal baka fyrir Gunnar en ég kýs Kristján“ Páll Magnússon skrifar Sjá meira
Námsefni í skólastarfi Öll getum við verið sammála um að með góðu námsefni er stuðlað að aukinni þekkingu, skilningi, hæfni og þroska nemenda. Gæði námsefnis hefur samkvæmt öllum rannsóknum mikil áhrif á árangur og menntun. Vissulega byggir menntun á einstaklingnum sjálfum, sem og kennurum og skólaanda, en námsefnið er alltaf viðfangsefnið sem glímt er við og spunnið út frá. Gott námsefni vekur áhuga, styður við fjölbreytta kennsluhætti, gagnrýna hugsun, lýðræðislegt samtal og skapandi vinnu. Það hvetur og örvar bæði nemendur og kennara. Gott námsefni er ekki einungis fyrir nemendur heldur styður það við kennarann í starfi sínu. Með faglegri og metnaðarfullri námsefnisgerð, í samræmi við aðalnámskrá, fæst efni sem skólakerfið og samfélagið getur treyst. Íslenskt samfélag þarf á að halda séríslensku námsefni sem tekur meðal annars mið af menningu okkar, sögu, einstakri náttúru og tungumáli. Eins verður að taka tillit til fjölbreytni nemenda og getu, til dæmis stækkandi hóps nemenda af erlendum uppruna og veita þarf þeim eðlilegt rými í skólakerfinu. Það ætti meðal annars að koma fram í námsefnisgerð. Þarna er alvarleg brotalöm. Námsefni er af ýmsum toga. Í gegnum tíðina hafa bækur skipað sinn sess. Bækur eru sannarlega góðar sem slíkar og þær geta stuðlað að mjög fjölbreyttu og skapandi skólastarfi. Engu að síður er mikilvægt að auka fjölbreytnina og nýta tæknina betur. Tölvutæknin er alls staðar, en það sem er kannski mikilvægara er hið kennslufræðilega afl sem getur falist í henni. Sem dæmi má taka rafbækur eða fræðsluvefi, með sínu lifandi myndefni og þar sem fara má misdjúpt í efnið eftir aðstæðum eða áhuga. Annað dæmi eru forrit sem fela í sér alls konar útreikninga og gera nemendum fært að rannsaka töfra stærðfræðinnar; formúlur, runur og mynstur. Einnig má nefna hugbúnað þar sem notendur geta mögulega flakkað í tíma, kynnt sér annars konar samfélög og sett sig í spor annarra. PISA Undir lok síðasta árs var um fátt meira rætt en slakan árangur íslenskra barna í svokallaðri PISA könnun sem er samkvæmt vef Menntamálastofnunar „umfangsmikil alþjóðleg könnun á hæfni og getu 15 ára nemenda í lesskilningi, læsi á náttúruvísindi og læsi á stærðfræði“. Umræðan fór eins og vill verða um víðan völl og var augljóst að áhugafólki um skólamál var brugðið við niðurstöður sem virtust sýna fram á að frammistaða íslenskra nemenda væri undir meðaltali OECD-ríkja og undir árangri jafnaldra þeirra á Norðurlöndunum á öllum þremur sviðum. Vissulega eiga mörg móðurmál undir högg að sækja í samtímanum. Lesskilningur barna og unglinga hlýtur að litast af því. Margir voru einnig fljótir til að benda á að snjallsímanotkun eykst frá ári til árs og verður áberandi hjá sífellt yngri aldurshópum. Almennur lestur hefur örugglega minnkað, og börn og unglingar eiga í minna sambandi við foreldra sína og aðra fullorðna. Innflytjendum hefur einnig fjölgað sem hefur valdið auknu álagi á skólakerfið. En þessi atriði virðast þó ekki skýra hvers vegna staðan er önnur og verri hér en víða annars staðar sem við berum okkur saman við. Sömu atriði eiga við í þeim löndum. Eitt atriði sem kom lítið fram í umræðunum undir lok síðasta árs var hver staðan sé í íslenskri námsefnisgerð. Getur verið að hluti ástæðunnar fyrir slæmum árangri íslenskra nemenda sé takmörkuð útgáfa á efni sem bæði reynir á lesskilning nemenda og vekur um leið áhuga þeirra? Það sem skilur Ísland frá mörgum þeim löndum sem við viljum bera okkur saman við er hið smáa og viðkvæma málsvæði. Þegar við þurfum í raun að leggja meiri kraft í námsefnisgerð heldur en flest önnur lönd þá virðumst við dragast aftur úr. Við vitum að við getum lagt til framúrskarandi námsefni á íslensku í náttúruvísindum og stærðfræði, sem og auðvitað almennt námsefni sem reynir á lesskilning. En til þess að slíkt efni sé samið af fagfólki þarf í ríkara mæli að gera því kleift að helga sig slíkum skrifum. Undanfarin ár höfum við treyst á fórnfýsi og óeigingjarnt starf námsefnishöfunda fremur en eftirsóknarverð starfskjör fyrir þá útgáfu sem hefur þrátt fyrir allt átt sér stað á Íslandi. Meðan undirstöðurnar eru ekki betur styrktar er hætt við að námsefnisgerð standi áfram höllum fæti. Framtíð námsefnisgerðar Að útbúa námsefni krefst mikillar hæfni og sérþekkingar á ýmsum sviðum. Höfundar eru gjarnan í aðalhlutverki, en verkið kallar engu að síður á samvinnu ólíkra sérfræðinga. Til staðar verður að vera góð þekking á viðfangsefninu, kennslufræðileg þekking, sú list að kunna að skrifa á máli sem við á, hæfni til að myndskreyta og gera skýringarmyndir, auk þess að ganga frá til útgáfu, hver svo sem miðillinn er. Þetta er augljóslega verkefni sem margir koma að. Útgáfa námsefnis á íslensku hefur því miður verið í lægð. Við getum sannarlega gert betur og við skynjum áhuga fyrir því. Fjölga þyrfti skipulega í röðum námsefnishöfunda, styrkja þá, greiða þeim umtalsvert betri laun og opna þeim greiðari leið til að gefa út efni. Auka þarf fjármagn til námsefnisgerðar ef vel á að vera til að stuðla að fjölbreytni og gæðum námsefnis. Allir sem hlut eiga að máli þurfa einfaldlega að sýna meiri stórhug. En sem betur fer er margt í deiglunni. Starfshópur á vegum mennta- og barnamálaráðuneytisins er nú að störfum og ræðir fyrirkomulag íslenskrar námsefnisútgáfu. Einnig er framundan málþing, sem Hagþenkir hafði frumkvæði um að efnt yrði til, föstudaginn 16. febrúar klukkan 13.00–17.00 á Reykjavík Natura. Félagið ásamt fjölda hagaðila standa að málþinginu auk mennta- og barnamálaráðuneytisins og verður þar fjallað um námsefni og fyrirkomulag útgáfu þess. Markmið málþingsins er að skoða leiðir til að tryggja aukið aðgengi nemenda að vönduðum og fjölbreyttum námsgögnum með því að fara yfir núverandi fyrirkomulag á útgáfu námsgagna og ræddar leiðir til úrbóta. Við vonum sannarlega að ástæða sé til bjartsýni hvað varðar námsefnisgerð og -útgáfu og þar með árangur nemenda til framtíðar. Við sjáum hér og þar vonarneista sem vonandi rétta íslenska námsefnisgerð við að lokum, öllum til farsældar. Höfundar eru báðir í stjórn Hagþenkis, félags höfunda fræðirita og kennslugagna.
Þegar orðið einelti er gjaldfellt – Til fylgjenda Katrínar Jakobsdóttur Kolbrá Höskuldsdóttir Skoðun
Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Skoðun Þegar orðið einelti er gjaldfellt – Til fylgjenda Katrínar Jakobsdóttur Kolbrá Höskuldsdóttir skrifar
Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth skrifar
Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson skrifar
Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar
Þegar orðið einelti er gjaldfellt – Til fylgjenda Katrínar Jakobsdóttur Kolbrá Höskuldsdóttir Skoðun
Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun