Kallað eftir Carbfix tækninni á alþjóðavísu Sandra Ósk Snæbjörnsdóttir og Edda Sif Pind Aradóttir skrifa 4. apríl 2024 16:01 Hlýnun jarðar er óumdeilanleg og hraði loftslagsbreytinga er fordæmalaus, hvort sem litið er til síðustu áratuga eða árþúsunda. Lofthjúpurinn hefur hlýnað, jöklar hafa hopað og jafnvel horfið, sjávarborð hefur hækkað og sjávarhiti hækkað, og öfgar í veðurfari aukist samhliða því að styrkur gróðurhúsalofttegunda í lofthjúpnum hefur aukist. Þessi mikla hlýnun er fyrst og fremst af mannavöldum: Gríðarleg losun koldíoxíðs (CO2) vegna bruna kolefnaeldsneytis allt frá iðnbyltingu hefur aukið styrk þess í andrúmslofti. Þessi aukning hefur valdið gróðurhúsaáhrifum sem hafa raskað loftslagi á heimsvísu. Áframhaldandi losun CO2 að sama marki mun hafa skaðleg áhrif á allt líf og umhverfi á jörðu. Ákvarðanir og aðgerðir sem teknar verða næsta áratuginn munu skera úr um hve mikil áhrif þessi gríðarlega losun mun hafa á loftslag, vistkerfi, og samfélög. Verkefnið er risavaxið. Á næstu árum þarf að draga hratt úr losun CO2 út í andrúmsloftið, fyrst og fremst með því að breyta um orkugjafa, bæta orkunýtni og -sparnað. Auk þess þarf að fanga CO2 úr útblæstri frá iðnaðargeirum þar sem losun CO2 er illviðráðanleg (e. hard-to-abate) s.s. framleiðslu á sementi, stáli og ýmsum efnaiðnaði þar sem losun stafar frá iðnaðarferlunum sjálfum og er því ekki hægt að útrýma með orkuskiptum. Þetta CO2 þarf svo að binda í jarðlögum til að koma í veg fyrir áhrif þess á loftslagið. Það er m.a. mat Milliríkjanefndar Sameinuðu þjóðanna um loftslagsbreytingar (e. Intergovernmental Panel on Climate Change, IPCC) að loftslagsmarkmiðum verði ekki náð án umfangsmikillar bindingar CO2 í jarðlögum, tækni sem hefur verið við lýði síðustu 50 árin og miðar að því að dæla CO2 djúpt í jarðlög þar sem það er örugglega bundið, og koma þannig í veg fyrir áhrif þess á loftslag. Milljónir tonna af CO2 bundið í jarðlögum Allar sviðsmyndir í nýjustu skýrslu Milliríkjanefndar Sameinuðu þjóðanna um loftslagsbreytingar sýna að markmiðið um að takmarka hlýnun jarðar við 1.5°C næst ekki nema með stórfelldri bindingu CO2 í jarðlögum [1]. Evrópusambandið stefnir að kolefnishlutleysi 2050 og er með skýr markmið um uppbyggingu innviða þar að lútandi og samstarf þvert á landamæri, bæði hvað varðar föngun CO2 og bindingu þess í jarðlögum. Sem dæmi um verkefni sem miða að því að byggja upp móttökustöðvar fyrir CO2 og binda þar milljónir tonna af CO2 frá evrópskum iðnaði á næstu árum eru Northern Lights í Noregi, Porthos í Hollandi, Greensand í Danmörku, Ravenna verkefnið á Ítalíu, og Coda Terminal sem Carbfix vinnur að í Straumsvík. Carbfix er leiðandi á heimsvísu í bindingu CO2 í jarðlögum. Aðferð Carbfix byggir á náttúrulegum ferlum: CO2 er dælt í basaltberg þar sem það gengur í efnasamband við málma úr berginu og myndar steindir djúpt í berggrunninum. Tækninni hefur verið beitt til að minnka losun frá Hellisheiðarvirkjun í meira en áratug og henni verður beitt í Straumsvík við að steinrenna allt að 3 milljónir tonna af CO2 á ári þegar móttökustöðin verður komin í fullan rekstur árið 2031. Tilgangur og markmið Carbfix er að hafa raunveruleg jákvæð áhrif á loftslag með öruggum og sönnuðum aðferðum við að binda CO2 í stein með því að útvíkka tæknina á heimsvísu. Hægt er að nýta tækni Carbfix víða; auk verkefna hér á landi stendur fyrirtækið að þróun verkefna erlendis, m.a. í Bandaríkjunum, Kanada, Ítalíu, Indlandi og Kenía. Föngun CO2 úr andrúmslofti Loftslagsmarkmiðum verður ekki náð án tæknilausna sem fela í sér bindingu á CO2 í jarðlögum. Auk föngunar CO2 úr útblæstri frá iðnaði þarf jafnframt að styðja við tækniþróun fyrir föngun úr andrúmslofti. Náist loftslagsmarkmið um kolefnishlutleysi árið 2050 munu loftslagslausnir frá 2050 fyrst og fremst að miða að því að fanga CO2 sem þegar hefur verið losað út í andrúmsloftið, bæði með náttúrulegum lausnum líkt og skógrækt og tæknilausnum á borð við þá lofthreinsitækni sem fyrirtækið Climeworks hefur beitt í verkefnum á Hellisheiði frá 2017. Það hve mikið CO2 þarf að fjarlægja úr lofthjúpnum stjórnast hins vegar að miklu leyti af því hve hratt okkur tekst að draga úr losun á næstu árum, en jafnvel bjartsýnustu spár um samdrátt í losun kalla á föngun á milljörðum tonna af CO2 úr andrúmsloftinu fyrir lok þessarar aldar til að ná að halda hlýnun jarðar innan 1.5°C [2]. Lausnir við loftslagsvandanum Eins og fyrr segir þarf að grípa til gríðarlega yfirgripsmikilla aðgerða ef loftslagsmarkmið eiga að nást. Föngun og binding CO2, hvort sem er úr útblæstri eða beint úr andrúmslofti, er ekki heildarlausn sem ein og sér bjargar okkur frá loftslagsvandanum eða gefur tilefni til að minnka umfang annarra loftslagsaðgerða, heldur tækni sem þarf að beita á stórum skala samhliða umfangsmiklum umskiptum í orku- og iðngeirum, og breytinga á lífsháttum og neyslumynstri. Ábyrgð okkar allra er mikil gagnvart þessari stærstu ógn samtímans. Stjórnvöld þurfa að fylgja markmiðum um árangur eftir með aðgerðum, fjármagni og hvötum. Ólíkir geirar atvinnulífsins þurfa að nálgast samdrátt í eigin losun af ábyrgð og þar dugir ekki að slaka á eigin viðleitni í skjóli aðkeyptra eininga. Fjölmiðlar þurfa að sinna ábyrgri umfjöllun um loftslagsmál og varast að stuðla að frekari upplýsingaóreiðu og ýta undir aðgerðarleysi. Það er svo á ábyrgð okkar allra að veita aðhald og gera kröfur um metnaðarfullar aðgerðir á öllum sviðum samfélagsins. Heimildir [1] IPCC, 2022: Summary for Policymakers [P.R. Shukla et al. (eds.)]. In: Climate Change 2022: Mitigation of Climate Change. Contribution of Working Group III to the Sixth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change [P.R. Shukla et al. (eds.)]. Cambridge University Press, Cambridge, UK and New York, NY, USA. [2] IPCC, 2018. Global Warming of 1.5°C, chapt. 2, IPCC special report. Intergovernmental Panel on Climate Change, Geneva, Switzerland OP. Edda Sif er framkvæmdastýra Carbfix. Sandra Ósk er yfirvísindakona hjá Carbfix. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Edda Sif Aradóttir Loftslagsmál Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Halldór 18.05.2024 Halldór Heilbrigðiskerfi Íslands - Tími fyrir lausnir! Victor Gudmundsson Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun Birni Bjarnasyni svarað Arnar Þór Jónsson Skoðun Kjósum Katrínu Kjartan Ragnarsson Skoðun Baldur Þórhallsson er vitur og vís Bryndís Friðgeirsdóttir Skoðun Mesti stjórnmálamaðurinn? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Opið bréf til landsliðsmanna Íslands í blaki Guðbergur Egill Eyjólfsson Skoðun Formaður húsfélagsins Guðmundur Andri Thorsson Skoðun Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson Skoðun Skoðun Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth skrifar Skoðun Formaður húsfélagsins Guðmundur Andri Thorsson skrifar Skoðun Opið bréf til landsliðsmanna Íslands í blaki Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Kosningum frestað Ása Berglind Hjálmarsdóttir,Hrönn Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Mesti stjórnmálamaðurinn? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Birni Bjarnasyni svarað Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson skrifar Skoðun Baldur Þórhallsson er vitur og vís Bryndís Friðgeirsdóttir skrifar Skoðun Kjósum Katrínu Kjartan Ragnarsson skrifar Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar Skoðun Nýtt sveitarfélag Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Stafrænn ójöfnuður á upplýsingaöld Stella Samúelsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Varfærnisleg fagnaðarlæti Berglind Sunna Bragadóttir skrifar Skoðun „Ég skal baka fyrir Gunnar en ég kýs Kristján“ Páll Magnússon skrifar Skoðun Daðrað við sölu Björn Sævar Einarsson skrifar Skoðun Rannsóknir á söfnum skapa dýrmæta þekkingu Arndís Bergsdóttr skrifar Skoðun Sagan sem verður að segja Drífa Snædal skrifar Skoðun Nýsköpun innviða Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Fjöldi fyrirtækja hætta með Rapyd Oddný Björg Rafnsdóttir skrifar Skoðun Forsetaframbjóðendur undir áhrifum Kremlverja? Bjarni Már Magnússon skrifar Skoðun Bréf frá móður Berglind Fríða Viggósdóttir skrifar Skoðun Vill ekki lengur íslenzkan her? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hafa íslensk fjarskiptafélög málað sig út í horn? Aron Heiðar Steinsson skrifar Skoðun Á Ísland framtíð í NATO? Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Fjallkonan nýja, hún Katrín Þorvaldur Logason skrifar Skoðun Heilsa íslenskrar þjóðar, samofin framþróun í læknisfræði á Íslandi Theódór Skúli Sigurðsson skrifar Skoðun Njótum reynslu Katrínar Valgerður Bjarnadóttir skrifar Skoðun Katrínu á Bessastaði Brynja Þorbjörnsdóttir skrifar Skoðun Eru stjórnvöld að virða réttindi barna á flótta? Hópur fólks í ungmennaráði UNICEF á Íslandi skrifar Sjá meira
Hlýnun jarðar er óumdeilanleg og hraði loftslagsbreytinga er fordæmalaus, hvort sem litið er til síðustu áratuga eða árþúsunda. Lofthjúpurinn hefur hlýnað, jöklar hafa hopað og jafnvel horfið, sjávarborð hefur hækkað og sjávarhiti hækkað, og öfgar í veðurfari aukist samhliða því að styrkur gróðurhúsalofttegunda í lofthjúpnum hefur aukist. Þessi mikla hlýnun er fyrst og fremst af mannavöldum: Gríðarleg losun koldíoxíðs (CO2) vegna bruna kolefnaeldsneytis allt frá iðnbyltingu hefur aukið styrk þess í andrúmslofti. Þessi aukning hefur valdið gróðurhúsaáhrifum sem hafa raskað loftslagi á heimsvísu. Áframhaldandi losun CO2 að sama marki mun hafa skaðleg áhrif á allt líf og umhverfi á jörðu. Ákvarðanir og aðgerðir sem teknar verða næsta áratuginn munu skera úr um hve mikil áhrif þessi gríðarlega losun mun hafa á loftslag, vistkerfi, og samfélög. Verkefnið er risavaxið. Á næstu árum þarf að draga hratt úr losun CO2 út í andrúmsloftið, fyrst og fremst með því að breyta um orkugjafa, bæta orkunýtni og -sparnað. Auk þess þarf að fanga CO2 úr útblæstri frá iðnaðargeirum þar sem losun CO2 er illviðráðanleg (e. hard-to-abate) s.s. framleiðslu á sementi, stáli og ýmsum efnaiðnaði þar sem losun stafar frá iðnaðarferlunum sjálfum og er því ekki hægt að útrýma með orkuskiptum. Þetta CO2 þarf svo að binda í jarðlögum til að koma í veg fyrir áhrif þess á loftslagið. Það er m.a. mat Milliríkjanefndar Sameinuðu þjóðanna um loftslagsbreytingar (e. Intergovernmental Panel on Climate Change, IPCC) að loftslagsmarkmiðum verði ekki náð án umfangsmikillar bindingar CO2 í jarðlögum, tækni sem hefur verið við lýði síðustu 50 árin og miðar að því að dæla CO2 djúpt í jarðlög þar sem það er örugglega bundið, og koma þannig í veg fyrir áhrif þess á loftslag. Milljónir tonna af CO2 bundið í jarðlögum Allar sviðsmyndir í nýjustu skýrslu Milliríkjanefndar Sameinuðu þjóðanna um loftslagsbreytingar sýna að markmiðið um að takmarka hlýnun jarðar við 1.5°C næst ekki nema með stórfelldri bindingu CO2 í jarðlögum [1]. Evrópusambandið stefnir að kolefnishlutleysi 2050 og er með skýr markmið um uppbyggingu innviða þar að lútandi og samstarf þvert á landamæri, bæði hvað varðar föngun CO2 og bindingu þess í jarðlögum. Sem dæmi um verkefni sem miða að því að byggja upp móttökustöðvar fyrir CO2 og binda þar milljónir tonna af CO2 frá evrópskum iðnaði á næstu árum eru Northern Lights í Noregi, Porthos í Hollandi, Greensand í Danmörku, Ravenna verkefnið á Ítalíu, og Coda Terminal sem Carbfix vinnur að í Straumsvík. Carbfix er leiðandi á heimsvísu í bindingu CO2 í jarðlögum. Aðferð Carbfix byggir á náttúrulegum ferlum: CO2 er dælt í basaltberg þar sem það gengur í efnasamband við málma úr berginu og myndar steindir djúpt í berggrunninum. Tækninni hefur verið beitt til að minnka losun frá Hellisheiðarvirkjun í meira en áratug og henni verður beitt í Straumsvík við að steinrenna allt að 3 milljónir tonna af CO2 á ári þegar móttökustöðin verður komin í fullan rekstur árið 2031. Tilgangur og markmið Carbfix er að hafa raunveruleg jákvæð áhrif á loftslag með öruggum og sönnuðum aðferðum við að binda CO2 í stein með því að útvíkka tæknina á heimsvísu. Hægt er að nýta tækni Carbfix víða; auk verkefna hér á landi stendur fyrirtækið að þróun verkefna erlendis, m.a. í Bandaríkjunum, Kanada, Ítalíu, Indlandi og Kenía. Föngun CO2 úr andrúmslofti Loftslagsmarkmiðum verður ekki náð án tæknilausna sem fela í sér bindingu á CO2 í jarðlögum. Auk föngunar CO2 úr útblæstri frá iðnaði þarf jafnframt að styðja við tækniþróun fyrir föngun úr andrúmslofti. Náist loftslagsmarkmið um kolefnishlutleysi árið 2050 munu loftslagslausnir frá 2050 fyrst og fremst að miða að því að fanga CO2 sem þegar hefur verið losað út í andrúmsloftið, bæði með náttúrulegum lausnum líkt og skógrækt og tæknilausnum á borð við þá lofthreinsitækni sem fyrirtækið Climeworks hefur beitt í verkefnum á Hellisheiði frá 2017. Það hve mikið CO2 þarf að fjarlægja úr lofthjúpnum stjórnast hins vegar að miklu leyti af því hve hratt okkur tekst að draga úr losun á næstu árum, en jafnvel bjartsýnustu spár um samdrátt í losun kalla á föngun á milljörðum tonna af CO2 úr andrúmsloftinu fyrir lok þessarar aldar til að ná að halda hlýnun jarðar innan 1.5°C [2]. Lausnir við loftslagsvandanum Eins og fyrr segir þarf að grípa til gríðarlega yfirgripsmikilla aðgerða ef loftslagsmarkmið eiga að nást. Föngun og binding CO2, hvort sem er úr útblæstri eða beint úr andrúmslofti, er ekki heildarlausn sem ein og sér bjargar okkur frá loftslagsvandanum eða gefur tilefni til að minnka umfang annarra loftslagsaðgerða, heldur tækni sem þarf að beita á stórum skala samhliða umfangsmiklum umskiptum í orku- og iðngeirum, og breytinga á lífsháttum og neyslumynstri. Ábyrgð okkar allra er mikil gagnvart þessari stærstu ógn samtímans. Stjórnvöld þurfa að fylgja markmiðum um árangur eftir með aðgerðum, fjármagni og hvötum. Ólíkir geirar atvinnulífsins þurfa að nálgast samdrátt í eigin losun af ábyrgð og þar dugir ekki að slaka á eigin viðleitni í skjóli aðkeyptra eininga. Fjölmiðlar þurfa að sinna ábyrgri umfjöllun um loftslagsmál og varast að stuðla að frekari upplýsingaóreiðu og ýta undir aðgerðarleysi. Það er svo á ábyrgð okkar allra að veita aðhald og gera kröfur um metnaðarfullar aðgerðir á öllum sviðum samfélagsins. Heimildir [1] IPCC, 2022: Summary for Policymakers [P.R. Shukla et al. (eds.)]. In: Climate Change 2022: Mitigation of Climate Change. Contribution of Working Group III to the Sixth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change [P.R. Shukla et al. (eds.)]. Cambridge University Press, Cambridge, UK and New York, NY, USA. [2] IPCC, 2018. Global Warming of 1.5°C, chapt. 2, IPCC special report. Intergovernmental Panel on Climate Change, Geneva, Switzerland OP. Edda Sif er framkvæmdastýra Carbfix. Sandra Ósk er yfirvísindakona hjá Carbfix.
Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson Skoðun
Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth skrifar
Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson skrifar
Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar
Skoðun Heilsa íslenskrar þjóðar, samofin framþróun í læknisfræði á Íslandi Theódór Skúli Sigurðsson skrifar
Skoðun Eru stjórnvöld að virða réttindi barna á flótta? Hópur fólks í ungmennaráði UNICEF á Íslandi skrifar
Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson Skoðun