Ætlar Seðlabanki nú að fara að „tappa blóði af fólki”!? Ole Anton Bieltvedt skrifar 3. febrúar 2022 10:30 Það er mat undirritaðs, að vinnubrögð Seðlabanka séu á ýmsan hátt gamaldags og slitin, þó undir ungri forystu sé, og, að þar vanti oft heildarsýn - skilning, vilja og getu - til nútímalegrar nálgunar og skapandi, lausna sinnaðra vinnubragða. Tilefni þess, að ég drep nú niður penna, er, annars vegar, að Seðlabanki grípur þessa dagana, þegar þetta er skrifað, ítrekað inn í gjaldeyrismarkaðinn, til að veikja íslenzku krónuna, sem virðist fásinna í stöðunni, og, hins vegar, að það blasir við, að bankinn hyggi á frekari stórfellda stýrivaxtahækkun. Það eru óvenjumikil verðbólga á Íslandi þessa dagana 5,7% - reyndar mun lægri, eða 3,7%, án húsnæðiskostnað, sem brenglar myndina og fæstir hafa með í þessum útreikningi - en þessi verðbólga er ekki bara hér, heldur er meðaltalsverðbólga um alla Evrópu, mikið án húsnæðiskostnaðar, um 5%. Og, hver er orsökin? Stór þáttur hennar er COVID-veiran, sem geysað hefur um 2ja ára skeið og lamað og breytt hefur mann- og atvinnulífi með margvíslegum hætti. Mikill hluti framleiðslu varnings fyrir Evrópu fer fram þar sem framleiðslukostnaður er lægstur, í Kína og Asíu. Þar hefur veiran brenglað vinnslu og framleiðslu á frumefnum og íhlutum, en það hefur svo auðvitað bitnað á samsetningariðnaðinum - mörg fyrirtæki á þessum sviðum hafa orðið að leggja upp laupana - og svo, þegar hlutirnir byrjuðu aftur að snúast , eftir að bóluefni var loks fundið og komið í notkun, hafði afkastageta í vinnslu, framleiðslu og svo flutningum dregist saman í þeim mæli, að mikill skortur varð, nánast á öllum þessum sviðum. Síðustu mánuði og misseri hefur framleiðslukostnaður ýmiss varnings, sem kemur frá Asíu, hækkað um frá 10-20 upp í 30-40%, og við bætist, að flutningskostnaður frá Asíu til Evrópu hefur fjór- eða fimmfaldast. Í eðli sínu er þetta heilsufarsvandamál, COVID-faraldurinn, sem svo auðvitað hefur haft þessi víðtæku efnahagslegu áhrif, en í raun er lausn vandans fólgin í heilsufarslegum aðgerðum, bólusetningu og tryggingu hjarðónæmis, en ekki í efnahagslegum aðgerðum, að öðru leyti en því, að tryggja þurfti mönnum og fyrirtækjum, að komast í gegnum afleiðingar COVID; komast af og af stað aftur. Seðlabanki Evrópu, sem er seðlabanki allra helztu landa álfunnar, 25 ríkja, ákvað, að halda stýrivöxtum óbreyttum, í 0,0%, út 2022, þrátt fyrir þessa stórauknu verðbólgu, þar sem hann leit á þennan vanda sem tímabundinn og fyrst og fremst úrlausnarefni fyrir heilbrigðisþjónustuna. Eins vildi hann ekki leggja stein í götu atvinnulífsins og viðreisn þess, eftir COVID, með vaxtahækkun. Seðlabanki Sviss ákvað líka að halda stýrivöxtum óbreyttum, mínus 0,75%. Sama gerði Seðlabanki Danmerkur, en þar liggja stýrivextir í mínus 0,45%. Seðlabanki Svíþjóðar heldur sínum vöxtum líka óbreyttum í 0,0%. Og, hvað gerir svo Seðlabanki Íslands, í grundvallarefnum út frá sömu verðbólguþróun? Hann veður í það, að þríhækka stýrivexti, úr 0,5% í 2,00%, og nú virðist blasa við, að hann ætli að stökkva upp í 3%, án þess sennilega að ætla að stoppa þar. Með því að hækka í 3,0%, væri Seðlabanki Íslands búinn að sexfalda stýrivexti á skömmu skeiði. Þó að verðbólgan hér kunni að nokkru leyti að stafa af ójafnvægi á fasteignamarkaði, m.a. vegna þess, að kaupendum buðust lægri vextir við kaup, heldur en áður hafði gerzt - þó að þessir vextir væru á sama tíma margfalt hærri, en annars staðar í Evrópu – þá er/verður meginorsök verðbólgunnar hér, eins og um alla Evrópu, hækkað verð á innfluttum vörum. Þessi þróun mun líklega haldast um skeið, kannske 6-12 mánuði. Þá má vænta nýs jafnvægis. Nú vaknar þessi spurning: Hvernig getur Seðlabanki ímyndað sér, að hann geti slegið á hækkandi verðlag innflutnings, á innflutta verðbólgu, með hækkun stýrivaxta!? Hér er auðvitað til hnitmiðuð og beinskeytt lausn, sem væri, að bankinn beitti einfaldlega verkfærum sínum til styrkingar gengis íslenzku krónunnar. Þetta gæti Seðlabanki auðveldlega gert í krafti feykimikils gjaldeyrisvarasjóðs. T.a.m. mætti fara með Bandaríkjadal úr 130 í 110-115 krónur og Evru úr 145-150 í 125-130 krónur. Með þessum hætti mætti koma í veg fyrir hækkun á verðlagi innflutts varnings í íslenzkum krónum, og, það á þann veg, að aukaverkanir væru innan hóflegs ramma. Tekjur helztu útflutningsatvinnuveganna myndu minnka í krónum, en þeir vinna mest á grundvelli Evru eða Bandaríkjadals, hvort sem er. Tekjur ferðaþjónustu myndu líka rýrna, en þar er mikil og góð uppsveifla framundan, sem myndi draga mjög úr neikvæðum áhrifum. Auk þess, var gengi íslenzku krónunnar svipað og hér er gert ráð fyrir, eða enn sterkara, þegar uppgangur ferðaþjónustunnar var hvað mestur, 2017-2018. Hví í ósköpum fer Seðlabanki ekki þessa leið!? Stjórnvöld hafa líka lofað, skuldbundið sig til, að vaxtastigi yrði haldið lágu!? Ætlar nú Seðlabanki, með þessum tilgangslitla/lausa vaxtahækkanaæðisgangi, að koma kjarasamningum í uppnám!? Nýlega sagði Jón Bjarki Bentsson, aðalhagfræðingur Íslandsbanka, á Stöð 2, að, ef vextir á óverðtryggðu húsnæðisláni, t.a.m. 30 milljóna láni, myndi hækka, þó að ekki væri nema um 2%, þá myndi það þýða tæplega hálfrar milljón króna aukavexti á ári fyrir skuldara. Tugir þúsundir slíkra lántakenda – heimilsfeðra og -mæðra, fjölskyldna – myndu þá verða fyrir mest tilgangslausum og óverðskulduðum fjárhagslegum áföllum, án þess, að nokkur raunverulegur ávinningur kæmi á móti, nema fyrir fjármagnseigendur. Og endurræsing atvinnulífsins eftir COVID yrði þyngri og erfiðari með hærri vöxtum. Nýr Seðlabankastjóri mun hafa sagt, að hann teldi ekki ráðlegt, að bankinn væri gerandi á gjaldeyrismarkaðinum, en telur hann þá það gott mál og gæfulegt, að Seðlabanki vaði inn á húsnæðismarkaðinn og setji þar með fjárhag tugþúsunda fjölskyldna, almennings í landinu, á hliðina, með ónákvæmum og óhnitmiðuðum aðgerðum, sem litlu eða engu skila í leiðinni eða í staðinn? Fyrr á tímum, var það allsherjarlækning, að tappa blóði af fólki, hvað sem svo hrjáði það. Það átti að vera lækning við öllu. Seðlabanki virðist beita stýrivaxtahækkunum með svipuðum hætti. Höfundur er alþjóðlegur kaupsýslumaður og stjórnmálarýnir. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ole Anton Bieltvedt Seðlabankinn Íslenska krónan Verðlag Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Jarðakaup í nýjum tilgangi Halla Hrund Logadóttir Skoðun Brúarsmið á Bessastaði Jóhanna Vigdís Guðmundsdóttir Skoðun Nú getum við brotið blað Ragnheiður Davíðsdóttir Skoðun Af hverju bara hálft skref áfram? Gísli Rafn Ólafsson Skoðun Við þurfum loftslagsaðgerðir, ekki grænþvott Andrés Ingi Jónsson Skoðun Af auðvaldsmönnum og undirlægjuhætti Ester Hilmarsdóttir Skoðun Norska veiðistöðin Friðrik Erlingsson Skoðun Samt kýs ég Katrínu Jökull Sólberg Auðunsson Skoðun Örlætisgerningur Vilhjálmur H. Vilhjálmsson Skoðun Gummi Kalli er rétti kosturinn sem biskup Íslands Áslaug Helga Hálfdánardóttir,Dís Gylfadóttir,Guðni Már Harðarson Skoðun Skoðun Skoðun Borgar þú 65 prósent skatt af þínum tekjum? Guðfinnur Sigurvinsson skrifar Skoðun Brúarsmið á Bessastaði Jóhanna Vigdís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Nú getum við brotið blað Ragnheiður Davíðsdóttir skrifar Skoðun Við þurfum loftslagsaðgerðir, ekki grænþvott Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Af hverju bara hálft skref áfram? Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Baldur í þágu mannúðar og samfélags Anna María Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Hvar er Reykjavegur? Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Af auðvaldsmönnum og undirlægjuhætti Ester Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Hafðu áhrif á líf barna Ída Björg Unnarsdóttir skrifar Skoðun Stórbætum samgöngur Logi Einarsson skrifar Skoðun Norska veiðistöðin Friðrik Erlingsson skrifar Skoðun Köllum það réttu nafni: Fordóma Derek Terell Allen skrifar Skoðun Ótrúverðugt plan að annars góðum markmiðum Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Formleg uppgjöf Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Örlætisgerningur Vilhjálmur H. Vilhjálmsson skrifar Skoðun Fjármunum veitt þangað sem neyðin er mest Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Sjálfbær framtíð Vestfjarða Sigríður Ólöf Kristjánsdóttir,Aðalsteinn Óskarsson skrifar Skoðun Burt með pólitík á Bessastöðum Kristmundur Carter skrifar Skoðun Náttúran njóti vafans, ótímabundið Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Íþróttir fyrir öll, jöfnum og bætum leikinn Hólmfríður Sigþórsdóttir,Anna Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Nýr „loftslagsvænn“ iðnaður - neikvæð áhrif á lífríki og fiskveiðar Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun „Almennings“ samgöngur? Bragi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Góður forseti G. Pétur Matthíasson skrifar Skoðun Hvers vegna Halla Tómasdóttir? Guðjón Sigurðsson skrifar Skoðun Heimildin sem hvarf úr frumvarpi matvælaráðherra Vala Árnadóttir skrifar Skoðun Sníða sér stakk eftir vexti Guðni Magnús Ingvason skrifar Skoðun Norskir herrar eða íslenskir? Þóra Bergný Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Af hverju ertu að bjóða þig fram? Sigurður Ragnarsson skrifar Skoðun Við styðjum Guðmund Karl! Katrín Valdís Hjartardóttir,Andrea Bóel Bæringsdóttir,Guðbjörg Harpa Ingimundardóttir skrifar Skoðun Hagfræðin á Heimildinni Bjarnheiður Hallsdóttir skrifar Sjá meira
Það er mat undirritaðs, að vinnubrögð Seðlabanka séu á ýmsan hátt gamaldags og slitin, þó undir ungri forystu sé, og, að þar vanti oft heildarsýn - skilning, vilja og getu - til nútímalegrar nálgunar og skapandi, lausna sinnaðra vinnubragða. Tilefni þess, að ég drep nú niður penna, er, annars vegar, að Seðlabanki grípur þessa dagana, þegar þetta er skrifað, ítrekað inn í gjaldeyrismarkaðinn, til að veikja íslenzku krónuna, sem virðist fásinna í stöðunni, og, hins vegar, að það blasir við, að bankinn hyggi á frekari stórfellda stýrivaxtahækkun. Það eru óvenjumikil verðbólga á Íslandi þessa dagana 5,7% - reyndar mun lægri, eða 3,7%, án húsnæðiskostnað, sem brenglar myndina og fæstir hafa með í þessum útreikningi - en þessi verðbólga er ekki bara hér, heldur er meðaltalsverðbólga um alla Evrópu, mikið án húsnæðiskostnaðar, um 5%. Og, hver er orsökin? Stór þáttur hennar er COVID-veiran, sem geysað hefur um 2ja ára skeið og lamað og breytt hefur mann- og atvinnulífi með margvíslegum hætti. Mikill hluti framleiðslu varnings fyrir Evrópu fer fram þar sem framleiðslukostnaður er lægstur, í Kína og Asíu. Þar hefur veiran brenglað vinnslu og framleiðslu á frumefnum og íhlutum, en það hefur svo auðvitað bitnað á samsetningariðnaðinum - mörg fyrirtæki á þessum sviðum hafa orðið að leggja upp laupana - og svo, þegar hlutirnir byrjuðu aftur að snúast , eftir að bóluefni var loks fundið og komið í notkun, hafði afkastageta í vinnslu, framleiðslu og svo flutningum dregist saman í þeim mæli, að mikill skortur varð, nánast á öllum þessum sviðum. Síðustu mánuði og misseri hefur framleiðslukostnaður ýmiss varnings, sem kemur frá Asíu, hækkað um frá 10-20 upp í 30-40%, og við bætist, að flutningskostnaður frá Asíu til Evrópu hefur fjór- eða fimmfaldast. Í eðli sínu er þetta heilsufarsvandamál, COVID-faraldurinn, sem svo auðvitað hefur haft þessi víðtæku efnahagslegu áhrif, en í raun er lausn vandans fólgin í heilsufarslegum aðgerðum, bólusetningu og tryggingu hjarðónæmis, en ekki í efnahagslegum aðgerðum, að öðru leyti en því, að tryggja þurfti mönnum og fyrirtækjum, að komast í gegnum afleiðingar COVID; komast af og af stað aftur. Seðlabanki Evrópu, sem er seðlabanki allra helztu landa álfunnar, 25 ríkja, ákvað, að halda stýrivöxtum óbreyttum, í 0,0%, út 2022, þrátt fyrir þessa stórauknu verðbólgu, þar sem hann leit á þennan vanda sem tímabundinn og fyrst og fremst úrlausnarefni fyrir heilbrigðisþjónustuna. Eins vildi hann ekki leggja stein í götu atvinnulífsins og viðreisn þess, eftir COVID, með vaxtahækkun. Seðlabanki Sviss ákvað líka að halda stýrivöxtum óbreyttum, mínus 0,75%. Sama gerði Seðlabanki Danmerkur, en þar liggja stýrivextir í mínus 0,45%. Seðlabanki Svíþjóðar heldur sínum vöxtum líka óbreyttum í 0,0%. Og, hvað gerir svo Seðlabanki Íslands, í grundvallarefnum út frá sömu verðbólguþróun? Hann veður í það, að þríhækka stýrivexti, úr 0,5% í 2,00%, og nú virðist blasa við, að hann ætli að stökkva upp í 3%, án þess sennilega að ætla að stoppa þar. Með því að hækka í 3,0%, væri Seðlabanki Íslands búinn að sexfalda stýrivexti á skömmu skeiði. Þó að verðbólgan hér kunni að nokkru leyti að stafa af ójafnvægi á fasteignamarkaði, m.a. vegna þess, að kaupendum buðust lægri vextir við kaup, heldur en áður hafði gerzt - þó að þessir vextir væru á sama tíma margfalt hærri, en annars staðar í Evrópu – þá er/verður meginorsök verðbólgunnar hér, eins og um alla Evrópu, hækkað verð á innfluttum vörum. Þessi þróun mun líklega haldast um skeið, kannske 6-12 mánuði. Þá má vænta nýs jafnvægis. Nú vaknar þessi spurning: Hvernig getur Seðlabanki ímyndað sér, að hann geti slegið á hækkandi verðlag innflutnings, á innflutta verðbólgu, með hækkun stýrivaxta!? Hér er auðvitað til hnitmiðuð og beinskeytt lausn, sem væri, að bankinn beitti einfaldlega verkfærum sínum til styrkingar gengis íslenzku krónunnar. Þetta gæti Seðlabanki auðveldlega gert í krafti feykimikils gjaldeyrisvarasjóðs. T.a.m. mætti fara með Bandaríkjadal úr 130 í 110-115 krónur og Evru úr 145-150 í 125-130 krónur. Með þessum hætti mætti koma í veg fyrir hækkun á verðlagi innflutts varnings í íslenzkum krónum, og, það á þann veg, að aukaverkanir væru innan hóflegs ramma. Tekjur helztu útflutningsatvinnuveganna myndu minnka í krónum, en þeir vinna mest á grundvelli Evru eða Bandaríkjadals, hvort sem er. Tekjur ferðaþjónustu myndu líka rýrna, en þar er mikil og góð uppsveifla framundan, sem myndi draga mjög úr neikvæðum áhrifum. Auk þess, var gengi íslenzku krónunnar svipað og hér er gert ráð fyrir, eða enn sterkara, þegar uppgangur ferðaþjónustunnar var hvað mestur, 2017-2018. Hví í ósköpum fer Seðlabanki ekki þessa leið!? Stjórnvöld hafa líka lofað, skuldbundið sig til, að vaxtastigi yrði haldið lágu!? Ætlar nú Seðlabanki, með þessum tilgangslitla/lausa vaxtahækkanaæðisgangi, að koma kjarasamningum í uppnám!? Nýlega sagði Jón Bjarki Bentsson, aðalhagfræðingur Íslandsbanka, á Stöð 2, að, ef vextir á óverðtryggðu húsnæðisláni, t.a.m. 30 milljóna láni, myndi hækka, þó að ekki væri nema um 2%, þá myndi það þýða tæplega hálfrar milljón króna aukavexti á ári fyrir skuldara. Tugir þúsundir slíkra lántakenda – heimilsfeðra og -mæðra, fjölskyldna – myndu þá verða fyrir mest tilgangslausum og óverðskulduðum fjárhagslegum áföllum, án þess, að nokkur raunverulegur ávinningur kæmi á móti, nema fyrir fjármagnseigendur. Og endurræsing atvinnulífsins eftir COVID yrði þyngri og erfiðari með hærri vöxtum. Nýr Seðlabankastjóri mun hafa sagt, að hann teldi ekki ráðlegt, að bankinn væri gerandi á gjaldeyrismarkaðinum, en telur hann þá það gott mál og gæfulegt, að Seðlabanki vaði inn á húsnæðismarkaðinn og setji þar með fjárhag tugþúsunda fjölskyldna, almennings í landinu, á hliðina, með ónákvæmum og óhnitmiðuðum aðgerðum, sem litlu eða engu skila í leiðinni eða í staðinn? Fyrr á tímum, var það allsherjarlækning, að tappa blóði af fólki, hvað sem svo hrjáði það. Það átti að vera lækning við öllu. Seðlabanki virðist beita stýrivaxtahækkunum með svipuðum hætti. Höfundur er alþjóðlegur kaupsýslumaður og stjórnmálarýnir.
Gummi Kalli er rétti kosturinn sem biskup Íslands Áslaug Helga Hálfdánardóttir,Dís Gylfadóttir,Guðni Már Harðarson Skoðun
Skoðun Íþróttir fyrir öll, jöfnum og bætum leikinn Hólmfríður Sigþórsdóttir,Anna Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Nýr „loftslagsvænn“ iðnaður - neikvæð áhrif á lífríki og fiskveiðar Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar
Skoðun Við styðjum Guðmund Karl! Katrín Valdís Hjartardóttir,Andrea Bóel Bæringsdóttir,Guðbjörg Harpa Ingimundardóttir skrifar
Gummi Kalli er rétti kosturinn sem biskup Íslands Áslaug Helga Hálfdánardóttir,Dís Gylfadóttir,Guðni Már Harðarson Skoðun