Albert Einstein vs. Ásgeir Jónsson Ole Anton Bieltvedt skrifar 26. maí 2023 07:01 1. Ein kenninga Alberts Einstein var, að, ef menn gerðu sama hlutinn aftur og aftur og væntu breytilegra, eða annarra og kannske betri niðurstaðna, mætti telja það andlega skerðingu, vitfirru. Nú er Ásgeir Jónsson búinn að hækka stýrivexti þrettán sinnum, á tveimur árum, til að reyna að slökkva verðbólgubálið, en verðbólgan bara eykst. A. Hvað skyldi Einstein hafa sagt um þessa viðleitni Ásgeirs? B. Getur verið, að yfirkeyrðar stýrivaxtahækkanir virki sem olía á eldinn í stað vatns? 2. Það er þekkt eðlisfræðilegt fyrirbrigði, staðreynd, að sum efni eða læknislyf virka til betrunar og lækningar heilsubrests eða sjúkdóms í litlu og hæfilegu magni, en, við aukið magn, snúist áhrif við, valda vaxandi vanlíðan og veikindum, og, við enn stærri skammt, verði þau banvæn? Gæti verið, að stýrivaxtahækkunaraðferðin lúti kannske svipuðu lögmáli? Í Noregi var verðbólgan um skeið svipuð og hér. Milli 7 og 8% í janúar sl. Seðlabankastjóri Noregs hækkaði stýrivexti hægt og hóflega. Nú eru stýrivextir þar 3,25% og verðbólga 6,4%. Hér eru stýrivextir 8,75% og verðbólga 9,9%. Norska krónan hefur samt verið afar veik. Hún hefur veikst um 10% gagnvart Evru síðan í janúar. Hvað segir þetta okkur? 3. Ef grípa á inn í hagkerfi, draga úr verðbólgu, væri það fyrir undirrituðum bæði siðferðislega og lagalega réttara, að láta aðgerðina gilda eingöngu fram á við; ekki vera afturvirka!? Bara fyrir ný lán!? Með því að láta eða leyfa viðskiptabönkunum að hækka vexti umsaminna og frágenginna, tekinna, lána, er um afturvirk áhrif að ræða; lántakendur eru keyrðir upp að vegg með aukin, eða stóraukin, útgjöld, sem aldrei var samið skýrt og skorinort um; þarna er gengið hart á hagsmuni þeirra og afkomu með afturvirkum og íþyngjandi hætti. Ég veit ekki, hvað Einstein hefði fundist um þetta, en augljóslega gerir Ásgeir Jónsson ekkert með það stórfellda óréttlæti, sem stór hluti þjóðarinnar er með þessu beittur. 4. Skv. 72. grein stjórnarskrár er eignarrétturinn friðhelgur, og það er meginregla íslenzks réttarfars, að afturvirkni laga eða stjórnsýsluaðgerða sé bönnuð. Telur Ásgeir Jónsson, að vaxtahækkanir með alvarlega íþyngjandi afturvirkum áhrifum standist þessa stjórnarskrárgrein og þessa meginreglu íslenzks réttarfars? Hér má kannske minna hagfræðinginn á þá skilgreiningu Garðars Gíslasonar í bók hans „Eru lög nauðsynleg“: „Lög frá lagasetningarvaldi (ég segi stjórnsýsluvaldi) skulu vera skýr og skiljanleg, gerð kunnug með opinberri birtingu, og þau skulu gilda eftirleiðis, fram í tímann og ekki aftur í tímann“. Hvað skyldi fyrrverandi forseti Hæstaréttar, Garðar Gíslason, segja um þessar afturvirku vaxtahækkanaaðgerðir Ásgeirs, nú alls þrettán á tveimur árum, allar með afturvirkum og alvarlega íþyngjandi áhrifum!? Er þetta allt kannske kolólöglegt, ef ekki lagalega, þá alla vega siðferðislega!? 5. Ef launahækkanir hjá brauðgerð leiða til þess, að framleiðslukostnaður brauðsins hækkar um 10%, þá segir Ásgeir Jónsson, að þarna séu launahækkanir að kynda undir verðbólguna, séu olía á verðbólgueldinn. Þegar Ásgeir Jónsson, hins vegar, hækkar vexti, þannig, að brauðgerðarkostnaðurinn hækkar um 10%, þá fullyrðir hann, að verið sé að draga úr verðbólgu; nú sé hinn aukni framleiðslukostnaður, vegna vaxtahækkunarinnar, til þess fallinn að slökkva verðbólgueldinn. Gott væri, að fá þetta útskýrt. Ég er reyndar enginn Einstein, en fyrir mér er þessi framgangur og aðferðafræði, þessi hagspeki og peningastefna, frekar í ætt við aðferðafræði fáráleikans en eitthvað skynsamlegt og uppbyggilegt. 6. Nú liggur það fyrir, að vaxtahækkanir lenda eingöngu á þeim, sem skulda. Þeir, sem skulda, eru oftast þeir, sem minnst eiga, eru fátækastir og þurfa að sækja fé til fjármagnseigenda til að geta lifað og starfað. Í einkalífi og fyrirtækjarekstri. Eftir þá miklu verðbólgu, sem geysað hefur, og þá stórfelldu auknu greiðslubirgði, sem skuldarar hafa þurft að taka á sig, ætti að vera ljóst, að það eru ekki skuldarar landsins, sem eru að kynda upp verbólguna. Þeir hafa til þess engan mátt eða getu. Vaxtahækkanir hafa því engin áhrif á aukna þenslu, sem stafar af þeirra neyslu og eyðslu. Þeir sem ekkert skulda, hins vegar, eiga sínar eignir og eru með sín fjárráð öll, líka reiðufjármál, kannske góð eða verulega góð, skuldlaus, verða yfir höfuð ekki fyrir vaxtahækkuninni. Hún hefur engin áhrif á þá. Þeir skulda ekkert. Þeir halda því áfram, að “eyða og spreða“, henda sér til Tene eða Flórída, að vild, gefa skít í allar vaxtahækkanir Ásgeirs. Einhver hefði kallað þessa vaxtahækkanatilburði og -dans Ásgeirs Jónssonar hrunadans. Það var bæði sorlegt og um leið meinfyndið, að lesa í dag yfirlýsingu íslenzkufræðingsins Katrínar Jakobsdóttur i Morgunblaðinu: „Stjórnin styður Seðlabankann“. Er þá ríkisstjórnin að styðja Seðlabakann gegn skuldurum landsins? Katrín hefði kannske átt að snúa sér aftur að tungumálakennslu og fara svo líka meira í reifaraskrif. 7. Í eina tíð héldu færustu vísindamenn, að jörðin væri flöt. Læknavísindin byggðu líka á því, á sínum tíma, að blóðtaka af sjúklingi væri allsherjar lækning og lausn. Eins og stýrivaxtahækkanir Seðlabanka nú. Gæti það verið, að hagspeki Ásgeirs Jónssonar, sem reyndar byggist nokkuð á aldagömlum kenningum Keyne, fædds 1883, og, jafnvel, fræðum og kenningum Adams Smith, fædds 1723, sé að nokkru eða verulegu leyti úr takt við tímann; byggist á allt annarri þjóðfélagsgerð og allt öðru hagkerfi, en nú er? Hvaðan hagfræðispeki Katrínar Jakobsdóttur kemur, er ekki vitað. 8. Að lokum þessi spurning til Ásgeirs Jónassonar: Í viðtali við Morgunblaðið í júlí 2019, þegar hann tók við embætti seðlabankastjóra, sagðir hann: „Rétturinn til að gefa út eigin mynt er grundvallarhluti af fullveldi hvers lands“. Krónan væri sem sagt nauðsynleg, mikilvæg og fín. Skyldi hann trúa þessu enn!? Hafa ríkin 26, sem nýta sér Evruna, sem sitt gjaldmiðilsverkfæri, þar sem stýrivextir eru nú 3,75% og verðbólga 6,9%, þá hafa afsalað sér fullveldi sínu!? Höfundur er alþjóðlegur kaupsýslumaður og samfélagsrýnir. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ole Anton Bieltvedt Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Jarðakaup í nýjum tilgangi Halla Hrund Logadóttir Skoðun Brúarsmið á Bessastaði Jóhanna Vigdís Guðmundsdóttir Skoðun Borgar þú 65 prósent skatt af þínum tekjum? Guðfinnur Sigurvinsson Skoðun Forsetaframboð í Fellini stíl Stefán Ólafsson Skoðun Nú getum við brotið blað Ragnheiður Davíðsdóttir Skoðun Af hverju bara hálft skref áfram? Gísli Rafn Ólafsson Skoðun Við þurfum loftslagsaðgerðir, ekki grænþvott Andrés Ingi Jónsson Skoðun Af auðvaldsmönnum og undirlægjuhætti Ester Hilmarsdóttir Skoðun Norska veiðistöðin Friðrik Erlingsson Skoðun Örlætisgerningur Vilhjálmur H. Vilhjálmsson Skoðun Skoðun Skoðun Ég kýs… Gísli Ásgeirsson skrifar Skoðun Forsetaframboð í Fellini stíl Stefán Ólafsson skrifar Skoðun Borgar þú 65 prósent skatt af þínum tekjum? Guðfinnur Sigurvinsson skrifar Skoðun Brúarsmið á Bessastaði Jóhanna Vigdís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Nú getum við brotið blað Ragnheiður Davíðsdóttir skrifar Skoðun Við þurfum loftslagsaðgerðir, ekki grænþvott Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Af hverju bara hálft skref áfram? Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Baldur í þágu mannúðar og samfélags Anna María Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Hvar er Reykjavegur? Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Af auðvaldsmönnum og undirlægjuhætti Ester Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Hafðu áhrif á líf barna Ída Björg Unnarsdóttir skrifar Skoðun Stórbætum samgöngur Logi Einarsson skrifar Skoðun Norska veiðistöðin Friðrik Erlingsson skrifar Skoðun Köllum það réttu nafni: Fordóma Derek Terell Allen skrifar Skoðun Ótrúverðugt plan að annars góðum markmiðum Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Formleg uppgjöf Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Örlætisgerningur Vilhjálmur H. Vilhjálmsson skrifar Skoðun Fjármunum veitt þangað sem neyðin er mest Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Sjálfbær framtíð Vestfjarða Sigríður Ólöf Kristjánsdóttir,Aðalsteinn Óskarsson skrifar Skoðun Burt með pólitík á Bessastöðum Kristmundur Carter skrifar Skoðun Náttúran njóti vafans, ótímabundið Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Íþróttir fyrir öll, jöfnum og bætum leikinn Hólmfríður Sigþórsdóttir,Anna Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Nýr „loftslagsvænn“ iðnaður - neikvæð áhrif á lífríki og fiskveiðar Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun „Almennings“ samgöngur? Bragi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Góður forseti G. Pétur Matthíasson skrifar Skoðun Hvers vegna Halla Tómasdóttir? Guðjón Sigurðsson skrifar Skoðun Heimildin sem hvarf úr frumvarpi matvælaráðherra Vala Árnadóttir skrifar Skoðun Sníða sér stakk eftir vexti Guðni Magnús Ingvason skrifar Skoðun Norskir herrar eða íslenskir? Þóra Bergný Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Af hverju ertu að bjóða þig fram? Sigurður Ragnarsson skrifar Sjá meira
1. Ein kenninga Alberts Einstein var, að, ef menn gerðu sama hlutinn aftur og aftur og væntu breytilegra, eða annarra og kannske betri niðurstaðna, mætti telja það andlega skerðingu, vitfirru. Nú er Ásgeir Jónsson búinn að hækka stýrivexti þrettán sinnum, á tveimur árum, til að reyna að slökkva verðbólgubálið, en verðbólgan bara eykst. A. Hvað skyldi Einstein hafa sagt um þessa viðleitni Ásgeirs? B. Getur verið, að yfirkeyrðar stýrivaxtahækkanir virki sem olía á eldinn í stað vatns? 2. Það er þekkt eðlisfræðilegt fyrirbrigði, staðreynd, að sum efni eða læknislyf virka til betrunar og lækningar heilsubrests eða sjúkdóms í litlu og hæfilegu magni, en, við aukið magn, snúist áhrif við, valda vaxandi vanlíðan og veikindum, og, við enn stærri skammt, verði þau banvæn? Gæti verið, að stýrivaxtahækkunaraðferðin lúti kannske svipuðu lögmáli? Í Noregi var verðbólgan um skeið svipuð og hér. Milli 7 og 8% í janúar sl. Seðlabankastjóri Noregs hækkaði stýrivexti hægt og hóflega. Nú eru stýrivextir þar 3,25% og verðbólga 6,4%. Hér eru stýrivextir 8,75% og verðbólga 9,9%. Norska krónan hefur samt verið afar veik. Hún hefur veikst um 10% gagnvart Evru síðan í janúar. Hvað segir þetta okkur? 3. Ef grípa á inn í hagkerfi, draga úr verðbólgu, væri það fyrir undirrituðum bæði siðferðislega og lagalega réttara, að láta aðgerðina gilda eingöngu fram á við; ekki vera afturvirka!? Bara fyrir ný lán!? Með því að láta eða leyfa viðskiptabönkunum að hækka vexti umsaminna og frágenginna, tekinna, lána, er um afturvirk áhrif að ræða; lántakendur eru keyrðir upp að vegg með aukin, eða stóraukin, útgjöld, sem aldrei var samið skýrt og skorinort um; þarna er gengið hart á hagsmuni þeirra og afkomu með afturvirkum og íþyngjandi hætti. Ég veit ekki, hvað Einstein hefði fundist um þetta, en augljóslega gerir Ásgeir Jónsson ekkert með það stórfellda óréttlæti, sem stór hluti þjóðarinnar er með þessu beittur. 4. Skv. 72. grein stjórnarskrár er eignarrétturinn friðhelgur, og það er meginregla íslenzks réttarfars, að afturvirkni laga eða stjórnsýsluaðgerða sé bönnuð. Telur Ásgeir Jónsson, að vaxtahækkanir með alvarlega íþyngjandi afturvirkum áhrifum standist þessa stjórnarskrárgrein og þessa meginreglu íslenzks réttarfars? Hér má kannske minna hagfræðinginn á þá skilgreiningu Garðars Gíslasonar í bók hans „Eru lög nauðsynleg“: „Lög frá lagasetningarvaldi (ég segi stjórnsýsluvaldi) skulu vera skýr og skiljanleg, gerð kunnug með opinberri birtingu, og þau skulu gilda eftirleiðis, fram í tímann og ekki aftur í tímann“. Hvað skyldi fyrrverandi forseti Hæstaréttar, Garðar Gíslason, segja um þessar afturvirku vaxtahækkanaaðgerðir Ásgeirs, nú alls þrettán á tveimur árum, allar með afturvirkum og alvarlega íþyngjandi áhrifum!? Er þetta allt kannske kolólöglegt, ef ekki lagalega, þá alla vega siðferðislega!? 5. Ef launahækkanir hjá brauðgerð leiða til þess, að framleiðslukostnaður brauðsins hækkar um 10%, þá segir Ásgeir Jónsson, að þarna séu launahækkanir að kynda undir verðbólguna, séu olía á verðbólgueldinn. Þegar Ásgeir Jónsson, hins vegar, hækkar vexti, þannig, að brauðgerðarkostnaðurinn hækkar um 10%, þá fullyrðir hann, að verið sé að draga úr verðbólgu; nú sé hinn aukni framleiðslukostnaður, vegna vaxtahækkunarinnar, til þess fallinn að slökkva verðbólgueldinn. Gott væri, að fá þetta útskýrt. Ég er reyndar enginn Einstein, en fyrir mér er þessi framgangur og aðferðafræði, þessi hagspeki og peningastefna, frekar í ætt við aðferðafræði fáráleikans en eitthvað skynsamlegt og uppbyggilegt. 6. Nú liggur það fyrir, að vaxtahækkanir lenda eingöngu á þeim, sem skulda. Þeir, sem skulda, eru oftast þeir, sem minnst eiga, eru fátækastir og þurfa að sækja fé til fjármagnseigenda til að geta lifað og starfað. Í einkalífi og fyrirtækjarekstri. Eftir þá miklu verðbólgu, sem geysað hefur, og þá stórfelldu auknu greiðslubirgði, sem skuldarar hafa þurft að taka á sig, ætti að vera ljóst, að það eru ekki skuldarar landsins, sem eru að kynda upp verbólguna. Þeir hafa til þess engan mátt eða getu. Vaxtahækkanir hafa því engin áhrif á aukna þenslu, sem stafar af þeirra neyslu og eyðslu. Þeir sem ekkert skulda, hins vegar, eiga sínar eignir og eru með sín fjárráð öll, líka reiðufjármál, kannske góð eða verulega góð, skuldlaus, verða yfir höfuð ekki fyrir vaxtahækkuninni. Hún hefur engin áhrif á þá. Þeir skulda ekkert. Þeir halda því áfram, að “eyða og spreða“, henda sér til Tene eða Flórída, að vild, gefa skít í allar vaxtahækkanir Ásgeirs. Einhver hefði kallað þessa vaxtahækkanatilburði og -dans Ásgeirs Jónssonar hrunadans. Það var bæði sorlegt og um leið meinfyndið, að lesa í dag yfirlýsingu íslenzkufræðingsins Katrínar Jakobsdóttur i Morgunblaðinu: „Stjórnin styður Seðlabankann“. Er þá ríkisstjórnin að styðja Seðlabakann gegn skuldurum landsins? Katrín hefði kannske átt að snúa sér aftur að tungumálakennslu og fara svo líka meira í reifaraskrif. 7. Í eina tíð héldu færustu vísindamenn, að jörðin væri flöt. Læknavísindin byggðu líka á því, á sínum tíma, að blóðtaka af sjúklingi væri allsherjar lækning og lausn. Eins og stýrivaxtahækkanir Seðlabanka nú. Gæti það verið, að hagspeki Ásgeirs Jónssonar, sem reyndar byggist nokkuð á aldagömlum kenningum Keyne, fædds 1883, og, jafnvel, fræðum og kenningum Adams Smith, fædds 1723, sé að nokkru eða verulegu leyti úr takt við tímann; byggist á allt annarri þjóðfélagsgerð og allt öðru hagkerfi, en nú er? Hvaðan hagfræðispeki Katrínar Jakobsdóttur kemur, er ekki vitað. 8. Að lokum þessi spurning til Ásgeirs Jónassonar: Í viðtali við Morgunblaðið í júlí 2019, þegar hann tók við embætti seðlabankastjóra, sagðir hann: „Rétturinn til að gefa út eigin mynt er grundvallarhluti af fullveldi hvers lands“. Krónan væri sem sagt nauðsynleg, mikilvæg og fín. Skyldi hann trúa þessu enn!? Hafa ríkin 26, sem nýta sér Evruna, sem sitt gjaldmiðilsverkfæri, þar sem stýrivextir eru nú 3,75% og verðbólga 6,9%, þá hafa afsalað sér fullveldi sínu!? Höfundur er alþjóðlegur kaupsýslumaður og samfélagsrýnir.
Skoðun Íþróttir fyrir öll, jöfnum og bætum leikinn Hólmfríður Sigþórsdóttir,Anna Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Nýr „loftslagsvænn“ iðnaður - neikvæð áhrif á lífríki og fiskveiðar Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar